تعاون، به معنای همکاری و همیاری، یکی از آموزه‌های اخلاقی و اجتماعی اسلام است.  در قرآن کریم، خداوند به صراحت به اهمیت تعاون اشاره کرده و چارچوبی روشن برای آن تعیین نموده است. در سوره مائده، آیه 2 آمده است: «و در کارهای نیک و تقوا با یکدیگر همکاری کنید و در گناه و تجاوز همدست نشوید.» این آیه نشان می‌دهد که تعاون و همکاری، زمانی ارزشمند است که در راستای تقوا و خیر باشد. هرگونه همکاری که باعث گناه، ظلم یا دشمنی شود، از نظر اسلام مردود و ناپسند است.

تعاون بر پایه تقوا به معنای همکاری برای انجام کارهایی است که در راستای رضایت الهی و خیر رساندن به دیگران باشد. این نوع تعاون، شامل کمک به نیازمندان، حمایت از مظلومان، مشارکت در امور خیریه و تلاش برای آبادانی جامعه است. پیامبر اکرم (ص) در این باره می‌فرمایند: «هر کس گرفتاری‌ای را از مؤمنی در دنیا برطرف کند، خداوند گرفتاری‌ای از او در روز قیامت برطرف خواهد کرد.» این حدیث نشان‌دهنده اهمیت تعاون در رفع مشکلات دیگران و پاداش الهی برای این عمل است.

حضرت علی (ع) نیز در مورد اهمیت تعاون، جمله‌ای زیبا و آموزنده دارند که می‌فرمایند: «برای برادرت یاور باش، خواه ظالم باشد یا مظلوم.» این سخن امام علی (ع) در نگاه اول ممکن است متناقض به نظر برسد، اما با دقت در مفهوم آن، روشن می‌شود که این جمله به معنای کمک به اصلاح ظالم و حمایت از مظلوم است. به عبارت دیگر، اگر برادرت ظالم است، با نصیحت و هدایت او را از ظلم بازدار، و اگر مظلوم است، با حمایت از او، حقش را بازگردان. این نوع تعاون، نشان‌دهنده توجه اسلام به عدالت و اصلاح روابط اجتماعی است.

در روایات اسلامی، تعاون به عنوان یکی از عوامل تقویت روحیه جمعی و ایجاد همبستگی در جامعه معرفی شده است. امام صادق (ع) می‌فرمایند: «مؤمنان مانند ساختمان هستند که هر قسمت آن، قسمت دیگر را محکم نگه می‌دارد.» این حدیث و احادیث دیگری که مؤمنان را به منزله یک جسم یا یک دست معرفی کرده است، نشان می‌دهد که تعاون و همکاری میان افراد جامعه، باعث پیوند، استحکام و پایداری آن جامعه می‌شود.

تعاون در اسلام، علاوه بر جنبه‌های اجتماعی، دارای آثار معنوی نیز هست. همکاری در امور خیر، باعث تقویت ایمان و نزدیکی به خداوند می‌شود. همچنین، این عمل باعث گسترش محبت و اعتماد میان افراد جامعه می‌گردد و از ایجاد کینه و دشمنی جلوگیری می‌کند.

توصیه به تعاون در اسلام فقط جلوه‌های اخلاقی و توصیه صرف ندارد بلکه گاه به شکل الزام‌آور حتی در دستورات شرعی نمایان شده است. مانند اینکه دیه قتل خطا بر عهده خویشاوندن پدری قرار گرفته است.

مقدمه‌چینی برای مشارکت در کارهای خیر نیز جزو کارهایی است که در سایه اهتمام اسلام به تعاون قابل فهم است. به عبارت دیگر خود تشویق دیگران به جمع شدن برای کار خیر هم در اسلام خواسته شده است. تعبیر جالبی که قرآن در چندجا به کار برده است: تشویق دیگران برای تأمین غذای افراد مسکین است.

باید توجه داشت که تعاون در اسلام، تنها به مسائل دنیوی محدود نمی‌شود، بلکه شامل همکاری در امور معنوی نیز هست. به عنوان مثال، دعوت دیگران به نماز، تشویق به انجام کارهای نیک و کمک به رشد اخلاقی و معنوی افراد، از مصادیق تعاون بر پایه تقوا است. خداوند در قرآن کریم، مؤمنانی را که در راه خیر و تقوا یکدیگر را یاری می‌کنند، ستوده و آن‌ها را به پاداش الهی بشارت داده است.

باید یادآور شد برخی بین دو مفهوم یاریگری(اعانه) و یاریگری چندطرفه(تعاون) فرق دانسته‌اند ولی به هر جهت هر دوی این واژه‌ها از اصل مسؤلیت‌پذیری و کمک به دیگران در امور خیر نشأت گرفته است