اسلام تأکید بسیاری بر پرهیز از گناه و شناخت اثرات آن دارند. گناه نه‌تنها بر زندگی اخروی انسان تأثیر می‌گذارد، بلکه در زندگی دنیوی نیز پیامدهای مخربی دارد. در این متن، به اثرات دنیوی و اخروی گناه از دیدگاه اسلام و قرآن می‌پردازیم.

قرآن کریم و روایات اسلامی به وضوح نشان داده‌اند که گناهان می‌توانند باعث تغییر در سرنوشت انسان شوند.

در روایات آمده است که برخی گناهان، مانند قطع رحم (قطع ارتباط با خویشاوندان) و ظلم به دیگران، باعث کوتاه شدن عمر انسان می‌شوند.

گناهانی مانند دروغ، خیانت و ترک نماز، موجب کاهش برکت در روزی انسان می‌شوند. امام علی علیه‌السلام می‌فرمایند:

«گناه، روزی را از انسان می‌گیرد.» این بدان معناست که گناه، جریان نعمت‌های الهی را بر انسان مسدود می‌کند و او را در تنگنای اقتصادی قرار می‌دهد. قرآن نیز در این رابطه می‌فرماید:

«هرکس که از یاد من روی برتابد، پس به درستی که زندگی سخت و ناگواری خواهد داشت.» طبیعی است که نباید منظور از زندگی سخت و ناگوار را به معنای زندگی فقیرانه فهمید و درنقطه مقابل زندگی افراد با ایمان را یک زندگی بدون مشکل به ذهن آورد. سختی مورد اشاره در این آیه گاه ممکن است بروزات بیرونی هم داشته باشد و بلکه بیشتر اوقات بروزات آن به‌شکل تلخی‌ها و ناراحتی‌ها و ناآرامی‌های درونی است؛ چنان‌که معنای دقیق همین نارآرامی و بی‌قراری آزاردهنده است.

نیز گناهانی هستند که نعمت را تغییر می‌دهند. خداوند در جایی از قرآن می‌فرماید:«این بدان خاطر است که خدواند نعمتی را که به گروهی از مردم داده است تغییر نخواهد داد الّا آنکه ایشان به دست خویش چنین کنند.» این آیه نشان می‌دهد که گناه و تغییر در رفتار انسان‌ها، موجب تغییر نعمت‌های الهی به نقمت و بلا می‌شود.

به عنوان مثال و البته مثالی مهم که خود یک قاعده عمومی است می‌توان یادآور شد که امام علی ع اثر ترک امر به معروف و نهی دیگران از منکرات را تسلط ظالمان دانسته است.

یکی از اثرات دنیوی گناه، مانع شدن از اجابت دعاست. امام صادق علیه‌السلام فرمودند: «انسان گناه می‌کند و از خداوند حاجتی می‌خواهد، اما به سبب گناهش دعایش مستجاب نمی‌شود.».

در روایات آمده است که برخی گناهان، مانند بی‌نمازی، بی‌حیایی و زنا، باعث زشتی چهره انسان می‌شوند. امام صادق علیه‌السلام فرمودند: «گناه، نورانیت چهره را از بین می‌برد.»

گناه، علاوه بر تأثیرات دنیوی، پیامدهای سنگینی در آخرت دارد و می‌تواند سرنوشت ابدی انسان را تحت تأثیر قرار دهد.

گناهانی هستند که باعث حبط و نابودی اعمال نیکوی انسان می‌شوند. قرآن کریم در سوره کهف می‌فرماید: «و کسانی که نشانه‌های پروردگارشان و دیدار او[قیامت] را تکذیب کردند، اعمالشان از بین خواهد رفت.»

در سوره حجرات نیز آمده است: «ای کسانی‌که ایمان آورده‌اید! صدای خود را بالاتر از صدای پیامبر نبرید تا مبادا اعمالتان از بین برود در حالی‌که نمی‌دانید.»

قرآن کریم بارها از «عذاب الیم» برای گناهکاران سخن گفته است. برای مثال، در سوره بقره آمده است: «و کسانی که کفر کردند و نشانه‌های ما را تکذیب نمودند، آنان برایشان عذابی دردآور است.»؛ این عذاب، نتیجه گناهانی مانند کفر و تکذیب آیات الهی است.

برخی گناهان، مانند تکبر و استکبار در برابر خداوند، باعث عذاب مهین (عذاب خوارکننده) در آخرت می‌شوند. قرآن کریم در این‌باره می‌فرماید: «همانا کسانی که بدون دلیل و برهان درباره نشانه‌های خداوند مجادله می‌کنند، جز این نیست که در سینه‌هاشان کبر[و خودبرتربینی] است... پس ایشان را به عذابی خوارکننده بشارت بده!»

در روایات آمده است که برخی گناهان، مانند رباخواری، خوردن مال حرام و خوردن مال یتیم، در آخرت به صورت آتش در شکم انسان می‌افتند.

گناه، انسان را از رحمت و توفیق الهی محروم می‌کند. امام صادق علیه‌السلام فرمودند: «هیچ بنده‌ای نیست که گناهی کند، مگر اینکه از توفیق طاعت محروم می‌شود.»؛ باید توجه داشت این اثر یک اثر همواره در یک حد و اندازه نیست بلکه به حسب گناه انسان محروم از انجام کارهای نیک و اطاعات خداوند می‌گردد.

امام صادق علیه‌السلام فرمودند: «از آنچه خداوند با موسی نجوا کرد این بود که: ای موسی! هیچ متقربی به من تقرب نجسته به مانند دوری کردن از گناهان. من هم برای چنین کسی جنات عدن را مباح کردم، به صورتی که هیچ‌کس با او شریک نباشد.» و در روایتی دیگر آمده است: «هرکس به خاطر خداترسی از معصیت و گناه پرهیز کند، خداوند روز قیامت او را راضی خواهد کرد.»