چرم تبریز، پیشنهادی برای تهیه یک سوغاتی شیک و بادوام

بشر از دیرباز درباره امکان استفاده از پوست چارپایان به عنوان ماده اولیه‌ای مناسب برای ساخت برخی وسایل و تجهیزات آموخته بود. پس از پیشرفت فنی و علمی، دباغی پوست به انسان اجازه داد پوست فسادپذیر را به یک ماده طبیعی پایدار، دائمی و انعطاف‌پذیر تبدیل کند. بخشی از فناوری‌هایی که انسان باستان به آن دست یافت، بر پایه استفاده از پوست و چرم بود.

چرم و کاربردهای آن

از چرم در ساخت پوشاک (کت، کاپشن، کفش، کمربند و دستکش) و وسایل جانبی مانند کیف استفاده می‌‌شود. در سراسر جهان ارزش تجارت صنعت چرم به بیش از 500 میلیارد دلار می‌رسد. بیشتر تجارت چرم جهان در حال حاضر به ایتالیا و ترکیه اختصاص دارد، ولی بخش قابل توجهی از مواد اولیه کارگاه‌های تولیدی همین کشورها از پوست دام ایرانی است.

در ایران چند مرکز عمده برای تولید چرم و محصولات چرمی وجود دارد که تبریز یکی از آن‌هاست. چرم تبریز به عنوان یکی از بهترین انواع چرم‌های ایران و جهان شناخته می‌شود و محصولات آن، خصوصا کفش چرم تبریز، تاریخچه‌ای کهن دارند. کفش چرم تبریز به عنوان یکی از آثار فرهنگی ملی ناملموس ایران، در سال 2018 میلادی (1396 خورشیدی) به ثبت رسیده است.

تاریخچه چرم در ایران

در ایران هنر چرم‌سازی سنتی را «سراجی» می‌گویند. از گذشته‌های دور، چرم ایرانی در تولید کیف، کفش، کمربند، زیورآلات، زین اسب و تزئین وسایل مختلف کاربرد داشته است. برخی اسناد تاریخی نشان می‌دهد صنعت چرم ایران، پس از حمله مغول (قرن سیزدهم میلادی) پر رونق بوده است و شهرهایی همچون تبریز و شیراز، در این صنعت سرآمد عصر خود بوده‌اند.

چرم تبریز در دوره‌های بعد نیز جایگاه خود را حفظ کرده و در کشورهایی همچون روسیه، عثمانی و هند طرفداران زیادی داشته است. احتمالا به همین دلیل بوده که در میان شهرهای ایران، نخستین کارخانه چرم‌سازی، در سال 1929 میلادی (1308 خورشیدی) در تبریز تاسیس شده است. به ادعای مورخان، در آن زمان تبریز بزرگ‌ترین بازار کفش و کیف چرمی در جهان بود.

پس از تبریز شهرهایی همچون همدان، تهران و اصفهان نیز صاحب کارخانه‌های مشابه شده‌اند. با وجود گسترش صنعت چرم در ایران از اوایل قرن بیستم، چرم تبریز جایگاه خود را حفظ کرد. در حال حاضر نزدیک 40 درصد کفش‌ چرم ایران در تبریز تولید می‌شود. این شهر همچنین یکی از اصلی‌ترین پایگاه‌های تولید دیگر محصولات چرمی در ایران است و شمار کارگاه‌های فعال تبریز در زمینه چرم به حدود پنج هزار واحد می‌رسد.

ویژگی‌های چرم تبریز

با وجود آن که امروزه تولید محصولات چرمی، با روش‌های صنعتی صورت می‌گیرد، هنوز هم در تبریز کارگاه‌های تولیدی سنتی مشغول فعالیتند. محصولات چرم تبریز در انعطاف‌پذیری، دوام و راحتی مشهور است. چرم تبریز معمولا از پوست دام‌های اطراف همین شهر تامین می‌شود و از مرغوبیت خوبی برخوردار است. کارشناسان معتقدند چرای دام در مزارع طبیعی و زندگی در آب و هوای منطقه آذربایجان که کمترین میزان آلودگی را دارد، کیفیت چرم آن را بالا می‌برد. بر این اساس در میان تمام منطقه آذربایجان، چرمی که از دام‌های منطقه مغان حاصل می‌شود، بهترین و عالی‌ترین نوع چرم است.

هر چند مواد اولیه مناسبی برای گسترش صنعت چرم و تولید محصولات چرمی در منطقه آذبایجان وجود دارد، فقدان زیرساخت و سرمایه‌گذاری به صادرات پوست خام دامن زده است. در تبریز، انواع چرم‌ها برای ساخت محصولات چرمی کاربرد دارد؛ از شبرو که چرم طبیعی گاومیش است و با ضخامت زیاد و ظاهر ناصاف، طرفداران زیادی دارد تا نبوک که از پوست گوسفند، گاو و بز حاصل می‌شود.

کفش تمام‌چرم تبریز به عنوان یکی از محصولات مهم صنعت چرم در این شهر شناخته می‌شود. این نوع کفش، علاوه بر راحتی، در برابر ضربه مقاومت خوبی دارد و به عنوان یکی از بادوام‌ترین انواع کفش شناخته می‌شود. بر خلاف کفش‌های امروزی که با مواد حاصل از فرایندهای شیمیایی به دست می‌آید، کفش تمام‌چرم تبریز سازگاری مناسبی با پوست پا دارد. این نوع کفش می‌تواند به عنوان یکی از بهترین سوغاتی‌های سفر هر گردشگری به شمار آید؛ محصولی کاربردی، شیک و بسیار بادوام! بازار بزرگ کفش و چرم تبریز که در میانه این شهر قرار دارد، محل مناسبی برای تماشا و خرید محصولات چرمی این شهر به شمار می‌آید.