صنایع دستی کردستان، قدیمی، اصیل و کاربردی

هر کدام از شهرها و استان‌های ایران، تاریخی مخصوص به خود دارند، از این رو جلوه‌های فرهنگی آنان نیز تا حد زیادی مخصوص و منحصر به فرد است. کردستان به عنوان یکی از استان‌های ایران با برخورداری از فرهنگ اصیل و کهن کردی، محلی برای رشد باورها و هنرهای مردم در جغرافیایی خاص بوده است. صنایع دستی کردستان با به کارگیری مواد اولیه و شیوه‌هایی که در فرهنگ و تاریخ این استان ریشه دارد، به عنوان یکی از نمادهای فرهنگی برجسته این استان خودنمایی می‌کند.

به خاطر آن که در کردستان چوب درختان به وفور در دسترس است و بخشی زیادی از مردم به پرورش دام مشغولند، بیشتر صنایع دستی این استان از چوب، پشم و چرم به عنوان ماده اولیه استفاده می‌کنند.

قالی و گلیم

قالی و گلیم ایرانی شهرتی جهانی دارد. مثل هر نقطه دیگر ایران، در کردستان نیز این محصول ایرانی متناسب با جغرافیای این استان، رنگ و بویی خاص به خود گرفته و تفاوت‌های خود را در طرح و بافت به نمایش گذاشته است. گلیم‌سنه بیشتر در سنندج بافته‌ می‌شود و با طرح‌هایی الهام‌گرفته‌شده از فرش‌های هرات، نقوشی عمدتا گل و بته‌ای دارد. بیشتر این نقوش دارای زوایایی تند هستند که شاید تداعی‌گر دشواری‌های زندگی در مناطق صعب‌العبور کوهستانی باشد.

نقوش به کار رفته در قالی و گلیم کردستان معمولا بدون هیچ نقشه قبلی و کاملا به صورت ذهنی، از سوی بافنده پیاده می‌‌شود. از این رو آن را می‌توان برداشتی مستقیم از طبیعت و زندگی بافنده به شمار آورد. چنین موضوعی سبب شده تنوع طرح و نقش در قالی و گلیم کردستان، به شدت زیاد باشد، به طوری که پیدا کردن دو محصول شبیه به هم بسیار بعید است.

ابزارسازی موسیقی

کار با چوب یکی از صنایع قدیمی کردستان است. در میان هنرمندان چوب کردستان، چوب سنجد و گردو به خاطر برخورداری از گره‌های ریز طبیعی، کاربرد بیشتری دارد. از این چوب‌ها برای ساخت وسایل تزئینی، جعبه جواهر، عصا و... استفاده می‌شود.

هنرمندان کردستانی به قدری در کار با چوب به مهارت دست یافته‌اند که کردستان به عنوان یکی از مهم‌ترین مراکز ساخت ابزار موسیقی شناخته می‌شود. دف، ویولن، تار، سه‌تار، قانون و سنتور از جمله سازهایی است که ظرافت هنر هنرمندان کردستان، در ساخت آن به کار می‌رود.

کلاش

یکی از پای‌پوش‌های محبوب کردستان، گیوه محلی یا «کلاش» است. این گیوه به صورت کاملا طبیعی، از پارچه و چرم ساخته می‌شود و علاوه بر سبکی، از استحکامی قابل توجه برخوردار است. همین موضوع سبب شده مردان کردی در پیاده‌روی‌های طولانی که با عبور از پیچ و خم‌های تند و پستی‌ و بلندی‌های متعدد همراه است، کلاش را به عنوان کفش خود بر گزینند.

بافت رویه کلاش با فراهم آوردن امکان تبادل هوایی، از بو گرفتن پا جلوگیری می‌کند. دوخت کلاش به شکلی است که بر خلاف کفش‌های معمول لنگه چپ و راست ندارد و هر کدام از لنگه‌های کفش را می‌توان به هر دو پا پوشاند. از این رو هر چند وقت یک بار جای لنگه چپ و راست را با هم عوض می‌کنند تا دوام و استحکام کلاش، بیشتر شود.

نمدمالی

در کردستان از بافته‌های نمدی به عنوان لباس‌های رویین که وظیفه گرم‌ کردن بدن را بر عهده دارند، استفاده می‌شود. نمدمال‌ها با استفاده از فشار، حرارت و رطوبت، در فرایندی پر زحمت و زمان‌بر پشم‌ها را به قدری مالش می‌دهند که به صورت یک‌پارچه درآید و قابل برش و دوخت شود.

بر اساس نظر برخی کارشناسان، پیشینه هنر نمدمالی به بیش از سه هزار سال پیش باز می‌گردد. کلاه، خورجین، شال و انواع تن‌پوش‌ها، از مهم‌ترین محصولاتی است که در کرستان با نمد تولید می‌شود.

جولایی

لباس کردی را می‌توان یکی از زیباترین لباس‌های رایج در ایران دانست. طراحی این لباس به شکلی است که در طول تاریخ، نظم و هماهنگی و کاربردی مشخص برای هر قسمت از آن تعریف شده است.

پارچه‌بافی سنتی کردستان که به آن جولایی هم می‌گویند، قدمت زیادی دارد. «جولا» در زبان کردی به معنای تحرک و جنب‌ و جوش است و اطلاق آن به این هنر دستی، به خاطر تحرک زیادی است که بافنده باید در هنگام کار خود صورت دهد. از بافته‌های جولایی در تهیه سجاده، رختخواب‌پیچ، لباس سنتی کردی و زیرانداز استفاده می‌شود.

ارغوان‌بافی

درخت ارغوان به خاطر رنگ زیبایش، در ادبیات فارسی مورد توجه شاعران و نویسندگان بوده است، ولی جلوه این درخت در نزد مردمان کرد، به خاطر کاربرد هنری آن در صنایع دستی کردستان، جور دیگری است. هنرمندان کردستان با استفاده از الیاف طبیعی به دست آمده از این درخت، محصولاتی مانند آبکش و سبد نان و میوه می‌بافند.