منبت‌کاری آباده، هنری بی‌نظیر با شهرتی جهانی
منبت‌کاری آباده، هنری بی‌نظیر با شهرتی جهانی
منبت‌کاری هنری است که در آن نقش‌ها به صورت برجسته روی زمینه کار به وجود می‌آیند. این هنر ممکن است روی مواد اولیه متفاوتی اجرا شود، ولی منبت‌کاری روی چوب، مشهورترین و زیباترین نوع منبت است. این نوع منبت، به صورت کنده‌کاری روی چوب انجام می‌شود. هر چه جنس چوب محکم‌تر و بافت آن فشرده‌تر باشد، منبت‌کاری زیباتر و بادوام‌تر خواهد بود، از این رو چوب درختان گردو، شمشاد و گلابی در منبت‌کاری کاربرد فراوان دارد.
در برخی دیگر از هنرها که روی چوب اجرای می‌شود، مانند خراطی و معرق‌کاری، کنده‌کاری روی چوب انجام می‌شود، به همین خاطر می‌توان آن‌ها را شکل خاصی از منبت‌کاری به شمار آورد.
ریشه نام منبت‌کاری
ریشه کلمه «منبت» از «نبات» و روییدن گرفته شده است. گویا هنرمند منبت‌کار با هنر خود، روی چوب، سنگ یا فلز بی‌جان، نقش یک گیاه یا جانور جان‌دار را خلق می‌کند و به آن حیات می‌بخشد!
تاریخچه منبت‌کاری
منبت‌کاری مثل بسیاری دیگر از صنایع دستی، در بستر جامعه شکل گرفته و به تدریج تکمیل شده است. از این رو نمی‌توان تاریخ دقیق شکل‌گیری آن را حدس زد. اما بر اساس نظر کارشناسان، منبت‌کاری موجود روی یک لنگه در چوبی در مسجد جامع عتیق شیراز (قرن نهم میلادی)، قدیمی‌ترین منبت موجود است.
برخی محققان شکل‌گیری هنر منبت‌کاری را به پیش از ورود اسلام به ایران در قرن هفتم میلادی نسبت می‌دهند، با ورود اسلام و اقبال به ساخت مسجد در ایران، منبت‌کاری هم پا به پای بسیاری دیگر از هنرها رشد کرد و به بلوغ رسید. منبت‌کاری علاوه بر تزئین در و پنجره مساجد، در ساخت منبر و رحل قرآن نیز کاربرد دارد.
اما دوره اوج هنر منبت‌کاری را باید در زمان صفویان (1501 تا 1736 میلادی) جستجو کرد. در آن دوره بسیاری از هنرمندان به اصفهان که پایتخت این حکومت بود، کوچ کردند تا در ساخت بناهای آن دوره سهیم باشند. شهر گلپایگان که در نزدیکی اصفهان قرار داشت، به تدریج به مرکز اصلی تجمع و تبادل تجربه استادکاران منبت تبدیل شد.
پس از سقوط سلسله صفویه و بروز ناآرامی‌های طولانی‌مدت در ایران، رشته‌های مختلف هنری مجالی برای بروز پیدا نمی‌کردند، از این رو هنرمندان منبت‌کاری در گلپایگان و آباده تمرکز پیدا کردند و در دیگر نقاط کشور، اثری از این هنر مشاهده نمی‌‌شد. بی‌توجهی به منبت‌کاری تا اوایل قرن بیستم ادامه داشت، ولی در این دوره با رشد توجهات به «صنایع مستظرفه» استادکارانی که در این هنر باقی مانده بودند، به آموزش شاگردان جدید پرداختند و منبت‌کاری جانی دوباره گرفت.
منبت‌کاری در آباده
منبت‌کاری روی چوب، یکی از مهم‌ترین صنایع دستی آباده است. از این رو این شهر در سال 2017 میلادی گواهی ثبت نشان جغرافیایی بین‌المللی منبت را دریافت کرد و فنون اجرای منبت در آباده، در فهرست آثار ناملموس ایران به ثبت رسید. پس از آن، آباده در سال 2019 میلادی به عنوان شهر جهانی منبت لقب گرفت.
بر اساس برخی آمارها در این شهر 150 کارگاه منبت‌کاری خانگی یا تجاری با حضور نزدیک پنج هزار هنرمند منبت‌کار فعالیت می‌کننددر حال فعالیتند. زنان آباده نقش ویژه‌ای در این هنر ایفا می‌کنند، به طوری که از میان کارگاه‌ها، برخی به صورت اختصاصی به آنان تعلق دارد.
برخی از محصولات نفیس منبت‌کاری که در آباده یا دیگر شهرهای ایران تولید شده، در موزه‌های مهم جهان، مانند موزه ویکتوریا و آلبرت انگلیس نگهداری می‌شود. احمد امامی، یکی از نام‌آشناترین اساتید منبت‌کاری محسوب می‌شود که در آباده متولد شده است. وی علاوه بر نقشی که در گسترش این هنر بر جا گذاشته، آثار گران‌بهایی را نیز آفریده است. شاهکار منبت‌کاری «کاخ مرمر» یکی از یادگارهای جاودانه این استاد بزرگ است. علی و محمدطاهر، دو فرزند او نیز جزء نام‌های بزرگ این هنرصنعت به شمار می‌روند که شاگردانی بسیار تربیت کرده‌اند.
کاربرد منبت‌کاری
منبت‌کاری تقریبا در هر وسیله‌ای که با چوب تولید می‌شود، قابلیت اجرا دارد. جعبه جواهرات، مجسمه، عصا، در و پنجره، مبلمان و نمونه‌هایی از لوازم منزل، از جمله محصولاتی است که با هنر منبت‌کاری زینت پیدا کرده است. منبت‌کاری در تزئین بناهای مختلف ایران کاربرد داشته و حتی در سقف برخی بناها، همچون عمارت هشت‌بهشت اصفهان، نمونه‌هایی اعلا از این هنر مشاهده می‌شود.
| نام | منبت‌کاری آباده، هنری بی‌نظیر با شهرتی جهانی |
| کشور | ایران |
| شهرها |
صنایع دستی
نوع کور رنگی را انتخاب کنید
کوری سرخ کوری سبز کوری آبی قرمز به سختی دیده می شود سبز به سختی دیده می شود آبی به سختی دیده می شود تک رنگ تک رنگ خاصتغییر اندازه فونت:
تغییر فاصله کلمات:
تغییر ارتفاع خط:
نوع ماوس را تغییر دهید: