چکدرمه، طعمی اصیل از دل فرهنگ ترکمن

در گستره وسیع فرهنگ ایرانی، تنوع غذایی اقوام مختلف همواره یکی از برجسته‌ترین نمودهای هویت و اصالت آن‌ها بوده است. ترکمن‌ها، یکی از اقوام اصیل و ریشه‌دار ایران، دارای فرهنگی غنی و منحصر‌به‌فرد هستند که در آیین‌ها، پوشش، موسیقی و به‌ویژه در سفره آن‌ها جلوه‌گر می‌شود. یکی از شاخص‌ترین عناصر فرهنگ ترکمن، سبک زندگی مبتنی بر کوچ‌نشینی و دامداری است که از گذشته‌های دور تا امروز در شکل‌گیری ذائقه و سلیقه غذایی آنان نقش اساسی داشته است. استفاده فراوان از گوشت در غذاهای ترکمنی، مخصوصا گوشت گوسفند، نه‌تنها نشان‌دهنده دسترسی آسان ترکمن‌ها به دام و فرآورده‌های دامی است، بلکه شیوه معیشت سنتی آنان در پیوند عمیق با طبیعت را به نمایش می‌گذارد. در میان غذاهای ترکمنی، «چکدرمه» را می‌توان معروف‌ترین غذا دانست. این غذا در مراسم‌های ترکمن‌ها طبخ می‌شود و جایگاهی ویژه در سفره‌های آیینی و مهمانی‌های سنتی دارد. ترکیبی از برنج، گوشت، پیاز، گوجه فرنگی و ادویه‌هایی همچون زردچوبه و فلفل سیاه، طعمی اصیل و دلپذیر خلق می‌کند که هم نمادی از سادگی و هم جلوه‌ای از هنر آشپزی در فرهنگ ترکمن است. اهمیت فرهنگی و تاریخی چکدرمه به حدی است که در سال ۱۳۹۱ شیوه سنتی پخت این غذا در فهرست میراث ناملموس ملی ایران به ثبت رسید. این ثبت، علاوه بر این که تأییدی بر جایگاه ویژه چکدرمه در فرهنگ ترکمن است، گواهی بر تلاش‌های گسترده برای حفظ و معرفی میراث ارزشمند اقوام ایرانی نیز به شمار می‌آید. چکدرمه، فراتر از یک غذا، روایت‌گر بخشی از تاریخ، فرهنگ و هویت قوم ترکمن در ایران است. گنبدکاووس، آق‌قلا و بندرترکمن، از مهم‌ترین شهرهایی هستند که این غذا در آن‌ها محبوب است.

مواد لازم برای پخت چکدرمه

پخت چکدرمه برای شش نفر به مواد زیر نیاز خواهد داشت:

برنج: شش پیمانه

گوشت گوسفندی: 700 گرم

گوجه فرنگی: 500 گرم

پیاز: دو عدد

رب گوجه فرنگی: سه قاشق غذاخوری

نمک، فلفل سیاه، زردچوبه و روغن به مقدار لازم.

برنج را حداقل دو ساعت پیش از پخت غذا، خیس کنید تا نرم شود و بهتر بپزد.

گوشت را باید به شکل مکعبی خرد کنید. این تکه‌ها نباید زیاد کوچک باشند. در برخی مناطق به جای گوشت گوسفندی، از گوشت گوساله یا گوشت مرغ و بوقلمون هم استفاده می‌کنند.

گوجه را پوست بگیرید و آن را به شکل پوره درآورید. می‌توانید به جای له کردن، گوجه را رنده کنید.

گاهی از ادویه‌هایی همچون دارچین، پودر سیر، پودر هل و پودر گل محمدی هم در این غذا استفاده می‌شود، ولی اضافه کردن آن‌ها به غذا کاملا سلیقه‌ای است.

دستور پخت چکدرمه

چکدرمه دستور پخت چندان پیچیده‌ای ندارد، با این حال غذایی بسیار لذیذ است. در غذاهای ایرانی، پیازداغ نقشی مهم ایفا می‌کند. برای پخت چکدرمه هم در مرحله نخست، باید پیاز را خرد کنید و با مقداری روغن تفت دهید. وقتی پیازها طلایی‌رنگ شد، مقداری زردچوبه به آن اضافه کنید و آن را خوب هم بزنید. حالا نوبت اضافه کردن گوشت است. پس از آن که تکه‌های گوشت را هم کمی سرخ کردید، نمک و فلفل سیاه را به آن بیافزایید. پس از چند دقیقه گوجه را هم درون ظرف بریزید و اجازه دهید مواد در آب گوجه‌ها، روی شعله ملایم بپزد. در این حین رب گوجه را هم به مواد اضافه کنید تا خوش‌رنگ‌تر شود. حالا چهار پیمانه آب جوش را به ظرف اضافه کنید و روی شعله ملایم بگذارید تا در عرض یک ساعت خوب بپزد. پس از آن آبِ برنج را خالی کنید و آن را درون ظرف بریزید. دقت کنید که باید دو بند انگشت آب روی برنج را بگیرد. حالا باید آب برنج به تدریج تبخیر شود و غذا کاملا بپزد.

شیوه سرو چکدرمه