ظهور و افول هخامنشیان؛ بازدید از سه محوطه باستانی

ظهور و سقوط هخامنشیان، داستان 220 سال از تاریخ ایران باستان است. کوروش دوم که به عنوان کوروش بزرگ نیز شناخته می‌شود، این سلسله را در 550 پیش از میلاد بنیان نهاد. پدربزرگ مادری کوروش، اشتوویگو، آخرین پادشاه ماد و پدربزرگ او هخامنش، بنیانگذار قانون میراث در بین پارسیان بود. بر اساس آن چه از زمان کوروش بر جا مانده، او خود را پادشاهی معرفی می‌کند که حکومت خود را بر اساس اخلاق و شایستگی به پیش برده و با کسانی که در جنگ با او شکست خورده‌اند با مهربانی رفتار کرده است. بیانیه او که بر روی یک استوانه گلی نوشته شده و در بابل قدیم کشف شده، نخستین اعلامیه حقوق بشر است.

برای بررسی ظهور و سقوط هخامنشیان، سه مورد از بناهای بازمانده در این سلسله را می‌توانیم بررسی کنیم که گویای تاریخ حکمرانی این امپراتوری است.

پاسارگاد و ظهور و افول هخامنشیان در آن

کوروش بزرگ در پاسارگاد اشتوویگو، آخرین پادشاه ماد را شکست داد و در همان منطقه، نخستین امپراتوری پارسیان را تاسیس کرد. وی پس از مرگ، در پاسارگاد دفن شد. کاخ کوروش نیز در یک کیلومتری شمال پاسارگاد قرار دارد. باغ‌های زیادی هم در اطراف این بنا به وجود آمده که نخستین نمونه باغ‌های ایرانی بوده است.

این نخستین بار بود که در ایران از ستون‌های سنگی استفاده می‌شد. پیش از آن سالن‌های ستون‌دار با دیوارهای آجری گلی و ستون‌های چوبی به کار می‌رفت. این نوآوری باعث شد سکوهای سنگی، پله‌ها، کف‌ها و تزئینات مبتنی بر سنگ‌کاری به وجود آید.

تخت جمشید، نماد شکوه هخامنشیان

اگر به دنبال دیدن مراحل ظهور و افول هخامنشیان هستید، باید از تخت جمشید دیدن کنید. این مکان در فاصله 60 کیلومتری جنوب پاسارگاد قرار دارد. پس از کوروش بزرگ، داریوش یکم به پادشاهی رسید و به عنوان داریوش بزرگ نامیده شد. وی تخت جمشید را ساخت که در آن مجموعه‌ای از کاخ‌های مناسبتی و مسکونی، بناهای مربوط به خزانه‌داری و زیرساخت‌های دفاعی به چشم می‌خورد.

دروازه کاخ در جنوب قرار داشت و ورود به آن مستلزم عبور از یک راه پله بود. به محض ورود به تخت جمشید، یک بلوک مستطیل شکل بزرگ با سه کتیبه به خط میخی و به نام خشایارشا روی آن دیده می‌شود. این سه کتیبه که یکی به پارسی باستان، یکی به زبان عیلامی و دیگری به زبان بابلی نوشته شده، هدف از ساخت کاخ، سازندگان آن و تفکرات خشایارشا را معرفی می‌کند.

دروازه ملل یکی از بخش‌های تخت جمشید است که جزء چشم‌گیرترین بناهای تخت جمشید به شمار می‌رود و در اوج دوران هخامنشیان، توسط خشایارشا ساخته شده است. کاخ بار عام داریوش، کاخ اختصاصی داریوش، کاخ خشایارشا، کاخ مرکزی (تریپیلون) و دومین کاخ بزرگ تخت جمشید با سالن صد ستونی، قسمت‌های مختلف مجموعه تخت جمشید هستند. در کاخ صد ستون، سالنی مربعی‌شکل با 10 ردیف 10 ستونی قرار داشت. این کاخ تا 330 پیش از میلاد پا بر جا بود ولی اسکندر مقدونی در حمله به ایران، آن را غارت کرد و به آتش کشید. با این حال بقایای به جا مانده از این کاخ هنوز حیرت همگان را به دنبال می‌آورد. در اوج حکومت هخامنشی، داریوش بزرگ قلمروی را زیر سیطره خود داشت که به عنوان بزرگ‌ترین امپراتوری تاریخ شناخته می‌شود.

نقش رستم، محل دفن امپراتورهای بزرگ

در نقش رستم می‌توانید بخشی دیگر از تاریخ هخامنشیان آشنا شوید و گوشه‌ای دیگر از ظهور و افول هخامنشیان را ببینید. این بنا در زمانی که افول هخامنشیان نزدیک شده بود، به وجود آمد. نقش رستم در پنج کیلومتری شمال غربی تخت جمشید قرار دارد و در آن، آرامگاه‌های سنگی پادشاهان ایرانی به وجود آمده است.

بهترین نمونه‌های سنگ‌نگاره‌های ایرانی که از دوران هخامنشیان و ساسانیان بر جا مانده، در نقش رستم قابل مشاهده است. آرامگاه شاهان هخامنشیان درون صخره‌ها به وجود آمده و در آن داریوش بزرگ، خشایارشا، اردشیر یکم و داریوش دوم دفن شده‌اند. نقش رستم به خاطر اهمیتش، تا قرن هفتم میلادی به عنوان مرکزی برای اجرای برنامه‌های مناسبتی به شمار می‌رفت و برای ساسانیان جنبه مقدس داشت.

اطلاعات

نام	ظهور و افول هخامنشیان؛ بازدید از سه محوطه باستانی
کشور	ایران
ناحیه	فارس
شهر	شیراز
نوع	تاریخی
ثبت	ملی