آتشکده ورهرام و آتشی که از 1500 سال پیش تاکنون روشن است

یزد از دیرباز، به خاطر حضور زرتشتیان، شهرت داشته است. آتشکده ورهرام در شهر یزد، یکی از عبادتگاه‌های قدیمی زرتشتیان یزد است که به عنوان مشهورترین معبد زرتشتیان جهان شناخته می‌شود.

تاریخچه آتشکده ورهرام

ساختمان فعلی آتشکده در سال 1934 م. بنا شده و قدمت آن به دوره حکومت پهلوی باز می‌گردد. در ساخت این بنا، پارسیان هندوستان با زرتشتیان یزد همکاری کرده‌اند. از آن جا که واقفان قطعه زمین آتشکده از قدرت مالی ساخت آن برخوردار نبودند، در پنج مرحله سفرهایی به هند انجام دادند و هزینه ساخت آتشکده را از پارسیان هند دریافت کردند.

جایگاه آتشکده در زندگی زرتشتیان

در گذشته به خاطر نبود وسایل امروزی ایجاد شعله، مردم در برافروختن آتش دچار مشکل می‌شدند. بنابراین آتشی می‌افروختند و آن را روشن نگه می‌داشتند تا در مواقع نیاز، از آن استفاده کنند. بعدها برای این آتش همیشه روشن، محلی مجزا در نظر گرفته و به نام «آتشکده» نامیده شد. بدین ترتیب مردم به آتشکده‌ها می‌رفتند تا از آتشی که در آن جا روشن است، شعله‌ای بردارند و اجاق‌ها و بخاری‌های منزل خود را با آن بیافروزند.

اهمیت آتش به قدری در زندگی مردم زیاد بود که به تدریج برای آن، به عنوان نمادی از نور الهی، تقدس و منزلتی در نظر گرفتند و آتشکده‌ها نیز جایگاهی مقدس برای آنان پیدا کرد. به شکلی که در مقابل آتش می‌ایستادند و به شکرانه این نعمت، اهورامزدا (خدای بزرگ) را ستایش می‌کردند. بدین ترتیب آیین‌ها و مراسم زرتشتی پدیدار شد و رشد کرد.

در حال حاضر زرتشتیان در آتشکده ورهرام و دیگر آتشکده‌ها، برای نیایش حاضر می‌شوند و قسمت‌هایی از اوستا و گات‌ها را در برابر آتش می‌خوانند. زرتشتیان برای جمع شدن و به جا آوردن نیایش‌های خود روز خاصی ندارند و به طور کلی، نیایش آن‌ها دسته‌جمعی نیست.

معماری آتشکده ورهرام

در ساخت آتشکده ورهرام از معماری هخامنشیان در ساخت تخت جمشید الهام گرفته شده است. علاوه بر آن جلوه‌هایی از سبک معماری پارسیان هند هم در این بنا ملاحظه می‌شود. یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های این آتشکده، رعایت اصل سادگی و پرهیز از تزئینات زیاد است.

ساختمان آتشکده به وسیله حیاطی بزرگ با درختان سرو و کاج در بر گرفته شده است. از آن جا که زرتشتیان به ساخت آتشکده در کنار آب اعتقاد داشتند، حوضی دایره‌ای شکل در ابتدای ورودی ساختمان احداث شده است.

در این ساختمان نگاره فروهر (جوهره حیات) و سر ستون‌های سنگی، به زیبایی خودنمایی می‌کند. سرستون‌ها به همراه سنگ‌های گل‌داری که در پایه دیوار تالار اصلی قرار دارد، به دست معماران اصفهانی ساخته شده است. نگاره فروهر نیز در بالای سر در ورودی، ساخته معماران یزدی است.

پیش از ورودی‌های ساختمان اصلی، ایوانی قرار دارد که ارتفاع آن نسبت به حیاط، بالاتر است. پس از عبور از ایوان و ورود به آتشکده، تصاویری منسوب به زرتشت روی دیوارهای تالار اصلی نمایان می‌شود. علاوه بر آن تابلوهایی مزین به جملاتی از کتاب مقدس زرتشتیان (اوستا) روی دیوار نصب شده است. اتاق کوچکی با دیوار شیشه‌ای در کنار سالن اصلی قرار دارد که آتش مقدس در آن نگهداری می‌شود.

آتش مقدس زرتشتیان

سرگذشت آتش مقدس آتشکده ورهرام

آتش مقدس آتشکده ورهرام، بیش از 1500 سال پیش افروخته شده است و در میان زرتشتیان بسیار مقدس است. این آتش، پس از جابجایی‌های مکرر، به این مکان انتقال یافته است. آتش ورهرام ابتدا از آتشکده ناهید پارس به روستای «هفتادر» و سپس به «ترک‌آباد» (هر دو از توابع شهرستان اردکان استان یزد) منتقل شد و پس از 30 سال نگهداری در غار اشکفت یزدان، به یزد انتقال یافت. در یزد مدت زیادی در محله موبدان یزد نگهداری شد و نهایتا به آتشکده ورهرام انتقال یافت.

آتش مقدس به خاطر تقدسش، هرگز نباید روی زمین قرار بگیرد. از این رو در سطحی بالاتر از زمین، داخل یک اتاق مخصوص و درون یک آتشدان برنجی که روی پایه‌ای به ارتفاع 140 سانتی‌متر از زمین قرار گرفته، نگهداری می‌شود و شخصی که سمت «هیربد» دارد، مسئولیت اضافه کردن هیزم به آتش و روشن نگه‌ داشتن آن را انجام می‌دهد. هیربد معمولا به صورت روزانه تکه‌هایی از چوب خشک درختان مقاوم، مانند بادام یا زردآلو را درون آتش‌دان قرار می‌دهد. بر خلاف برخی از آتشکده‌ها که سوخت آتش آن‌ها از گاز تامین می‌شود، آتش مقدس آتشکده ورهرام با استفاده از چوب روشن می‌ماند.

آداب ورود به آتشکده ورهرام

کسی که قصد ورود به آتشکده ورهرام را دارد، باید پاکیزه باشد. این پاکیزگی هم در روح و جان این فرد و هم در لباسی که بر تن دارد، جلوه می‌کند. از این رو هر کس می‌خواهد به آتشکده وارد شود، باید لباس سفید بر تن کند. علاوه بر آن پوشاندن سر با کلاه سفید برای مردان و روسری سفید برای زنان، لازم است. درآوردن کفش هم یکی دیگر از آدابی است که باید در ورود به آتشکده رعایت شود، این کار نشانه‌ای از احترام به قداست این مکان است.

ثبت ملی آتشکده ورهرام

در سال 1999 میلادی (1378 خورشیدی)، این آتشکده به عنوان یکی از آثار ملی، در فهرست میراث فرهنگی ایران به ثبت رسیده است.

اطلاعات

نام	آتشکده ورهرام و آتشی که از 1500 سال پیش تاکنون روشن است
کشور	ایران
ناحیه	یزد
شهر	یزد
نوع	تاریخی
ثبت	ملی