مرند، شهر هفت هزار ساله

مرند از شهرستان‌های شمال غربی استان آذربایجان شرقی است. از نظر جمعیت، این شهرستان در بین شهرستان‌های استان در جایگاه سوم قرار دارد. شهر مرند، مرکز این شهرستان است، شهری که در فاصله 65 کیلومتری شمال غربی تبریز قرار دارد و از نظر پیشینه تاریخی، یکی از قدیمی‌ترین شهرهای استان به شمار می‌آید.

تاریخچه مرند

مرند به دلیل جایگاه جغرافیایی خود، در مسیر ارتباط ایران و اروپا قرار داشته است، به شکلی که برخی این شهر را، دروازه ایران به سوی اروپا نیز نام نهاده‌اند. اهمیت این شهر به حدی بوده که مورخانی همچون بطلمیوس، هرودوت و گزنفون نیز از آن نام برده‌اند. در آثار این مورخان نامدار، «مانداگارنا» یا «ماندگار» به مرند اشاره دارد. شهرت مرند به حدی بوده که بطلمیوس (حدود 100 تا حدود 170 میلادی) از مرند به عنوان یکی از آبادترین شهرهای تاریخ نام برده است.

با وجود این اشارات، اسناد اورارتویی نشان می‌دهد پیشینه مرند بسیار پیش‌تر از زمان زندگی این مورخان است. بر این اساس، مرند در هزاره سوم پیش از میلاد شهری آباد بود. البته کشف آثاری از هزاره پنجم قبل از میلاد در تپه‌های باستانی گرگر، قدمت این شهر را به هفت هزار سال بالغ می‌کند. بعدها در زمان حکومت مادها (678 تا 549 پیش از میلاد) مرند اهمیت خود را حفظ کرد.

روایتی که ریشه در تورات دارد، احتمال دفن حضرت نوح در شهر مرند را مطرح کرده است. برخی ارامنه معتقدند کشتی نوح در نخجوان فرود آمد و او در همان جا مدفون شد، ولی همسرش در مرند به خاک سپرده شده است.

مرند پس از ورود اسلام

مسلمانان در بین سال‌های 18 تا 22 هجری قمری (639 تا 641 میلادی) بر آذربایجان تسلط یافتند، با این حال نخستین اثر اسلامی که از مرند نام برده، به سال 160 هجری قمری (776 میلادی) بر می‌گردد. برخی معتقدند در آن زمان، مرند به یک قریه کوچک تبدیل شده بود و اهمیتی برای ذکر در کتاب‌های تاریخی نداشت. بنابر این نظریه، مرند به تدریج پس از ورود اسلام به ایران، گسترش پیدا کرده و شکوه گذشته خود را باز یافته است.

زمانی که بابک خرمدین (درگذشته ژانویه 838 میلادی/ صفر 223 قمری) علیه حکومت بنی‌عباس قیام کرد، بر مرند تسلط داشت. در این دوره چند سلسله محلی نیز بر این منطقه حکومت کرده‌اند. در سده‌های بعد، مرند آبادانی خود را حفظ کرد و سیاحانی که به آن سفر کردند، از سرسبزی و باغ‌های میوه آن نوشتند.

در سال 1205 میلادی (602 هجری قمری) ارمنیان به مرند یورش بردند و آن را ویران کردند. ولی پس از استقرار سلطان جلال‌الدین خوارزمشاه (سلطنت 1220 تا 1231 میلادی) در این شهر، رونق به آن بازگشت. اهمیت شهر مرند باعث شد در دوره‌های بعد، محل نزاع چندین گروه با یکدیگر باشد. در چند سده بعد، مرند بارها درگیر غارت و جنگ شد، ولی نهایتا در قرن نوزدهم میلادی آرامش به آن بازگشت و مرند جایگاه خود به عنوان یکی از مهم‌ترین شهرهای شمال‌غرب ایران را بازیافت.

صنعت و اقتصاد مرند

در ایران مرند را به عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده خشکبار می‌شناسند. این شهر هنوز هم در مسیرهای مهم ارتباطی ایران قرار دارد و به دلیل عبور تریلی‌ها، آن را به «شهر تریلی‌ها» نامگذاری کرده‌اند. اقتصاد این شهر بیشتر بر پایه کشاورزی و صنایع مبتنی بر آن استوار است. حبوبات، سیفی‌جات و سبزیجات در کنار میوه‌هایی همچون انگور و زردآلو، مهم‌ترین محصولات کشاورزی مرند به شمار می‌روند.

دیدنی‌های مرند

مرند از مجموعه‌ای غنی از آثار تاریخی و طبیعی برخوردار است. مسجد جامع مرند که در مرکز شهر امروزی قرار دارد، یکی از مهم‌ترین آثار تاریخی این شهر به شمار می‌رود. این مسجد در سال  1330 میلادی (731 هجری قمری) بنا شده است. کاروانسرای مرند نیز دقیقا در همین سال تاسیس شده و یکی از آثار مهم آن به شمار می‌رود. مسجد دیگری که به «مسجد بازار» معروف است و برخی آن را مدفن همسر یا مادر نوح می‌دانند، دیگر اثر تاریخی این شهر محسوب می‌شود.

مرند دیدنی‌های طبیعی زیادی نیز دارد که آن را به یکی از مقاصد دلخواه علاقمندان به طبیعت‌گردی تبدیل کرده است. تفرجگاه «موغان یوردو» یکی از بکرترین این جاذبه‌هاست. نام این محل به معنای «خلوتگاه اندیشمند» است و به نوعی، به سکوت عمیق و هیبت بی‌مثال آن اشاره دارد.