پل دختر ملکان، پلی استوار و زیبا روی رودخانه حیاتی شهر

شهرستان ملکان به داشتن انگورستان‌های پربار شهرت دارد. این شهرستان در جنوب غربی استان آذربایجان شرقی قرار گرفته است و تا شهر تبریز، 144 کیلومتر فاصله دارد. پل دختر ملکان که در زبان محلی «قیزلار کورپوسی» نامیده می‌شود، از مهم‌ترین آثار تاریخی این شهر است که بنا به گفته برخی کارشناسان، قدمت بنای اولیه آن به حدود 500 سال پیش می‌رسد.

مورخان معتقدند ملکان امروزی باقیمانده بزرگ‌ترین شهر و پایتخت منطقه آروپاتگان بوده است. این شهر در زمان ساسانیان (224 تا 651 میلادی) مرکز نگهداری ثروت این سلسله بوده است. بدین ترتیب انتخاب نام «ملکان» برای این منطقه که از هم‌خانواده «ملک» به معنای سلطان و پادشاه است، به این جایگاه مهم شهر در آن دوره اشاره دارد.

پل دختر ملکان در کجا قرار دارد؟

کشاورزی اصلی‌ترین پیشه مردم ملکان و انگور، مهم‌ترین محصول کشاورزی آن است. اهمیت این محصول به اندازه‌ای است که صنایع موجود در ملکان نیز، پیرامون فراوری آن شکل گرفته‌اند.

از آن جا که پرورش انگور به آب فراوان نیاز دارد، مردم این شهرستان آب مورد نیاز بخش کشاورزی را از دو رودخانه مردق (مردق‌چای) و لیلان (لیلان‌چای) تامین می‌کنند. پل دختر ملکان بر روی رودخانه مردق بنا شده است. این رود که «مردی‌چای» و «موردو چای» نیز نامیده می‌شود، حدود 100 کیلومتر طول دارد، از دامنه‌های جنوبی کوه سهند سرچشمه می‌گیرد و پس از عبور از مراغه و ملکان، به زرینه‌رود سرازیر می‌شود. آب رودخانه مردق در نهایت به دریاچه ارومیه می‌ریزد. مردق با برخورداری از حجم آب 107 میلیون متر مکعبی، یکی از رودهای پر آب منطقه به شمار می‌آید. بستر این رودخانه از دوران سوم زمین‌شناسی به جا مانده و به همین علت در زمین‌شناسی و مطالعه بر روی فسیل‌ها، جایگاه مهمی دارد.

محل قرارگیری پل دختر ملکان میان دو روستای «قلعه‌چوق» و «قلی‌کندی» است.

تاریخچه و ویژگی‌های پل دختر ملکان

تاریخ ساخت پل به 1544 میلادی (951 هجری قمری) باز می‌گردد. پل دختر ملکان پس از احداث، در چهار نوبت مورد مرمت قرار گرفته است که آخرین آن‌ها به سال 2016 میلادی (1395 خورشیدی) باز می‌گردد. با توجه به این مرمت‌ها، قدمت سازه فعلی پل را می‌توان به دوره‌های صفویه (قرن شانزدهم میلادی) و قاجاریه (قرن نوزدهم میلادی) نسبت داد.

مرمت‌های صورت‌گرفته روی این پل، هنوز هم آن را برای تردد اهالی کارآمد نگه داشته است و مردم روستاهای شیخ‌بابا، شیوانشاهلو، چاللو و لیلی‌داغ، بیشترین استفاده را از این پل می‌برند. استحکام پل به حدی است که امکان تردد خودروها از روی آن وجود دارد.

پل دختر ملکان پنج دهنه دارد که به صورت گنبدی ساخته‌ شده‌اند. از بین این پنج دهنه، سه دهنه برای عبور آب و دو تا برای هدایت آب به دشت‌های کشاورزی کاربرد دارد. مصالح اصلی ساخت این پل، آجر و سنگ است. وجود طاق‌ها و طاقچه‌هایی جالب و منحصر به فرد، ساختار پل دختر ملکان را از پل‌های مشابه متمایز کرده است.

این پل 49 متر طول، 5.5 متر عرض و شش متر ارتفاع دارد و مساحت رویی سازه آن به 257 متر مربع می‌رسد.

منشا نام پل دختر ملکان

در ایران باستان «آناهیتا» را الهه آب و باران می‌دانستند. از این رو در سراسر ایران، اماکن باستانی زیادی به نام «دختر» نامگذاری شده است. به عقیده کارشناسان، منشا نامگذاری پل دختر ملکان نیز به همین باور باستانی باز می‌گردد.

بازدید از پل دختر ملکان

در زمستان دمای هوای ملکان به منفی 8 درجه سانتی‌گراد می‌رسد، از این رو به خاطر طبیعت منطقه و آب و هوای آن، بهتر است بازدید از آن را به فصول گرم و معتدل سال موکول کنید. از این لحاظ از میانه بهار تا میانه پاییز، بهترین زمان برای بازدید از پل دختر ملکان است. اگر بازدید خود را به نیمه دوم تابستان موکول کنید، می‌توانید از محصولات موستان‌های ملکان نیز بهره ببرید!

ثبت ملی پل دختر ملکان

این پل در 17 مارس 2008 میلادی (27 اسفند 1386 خورشیدی) در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.

اطلاعات

نام	پل دختر ملکان، پلی استوار و زیبا روی رودخانه حیاتی شهر
کشور	ایران
ناحیه	آذربایجان شرقی
شهر	ملکان
نوع	تاریخی
ثبت	ملی