آیین پولکه‌گردانی، عزاداری متفاوت مردم شیشوان در رثای امام حسین
آیین پولکه‌گردانی، عزاداری متفاوت مردم شیشوان در رثای امام حسین
واقعه عاشورا یکی از بزرگ‌ترین رویدادهای تاریخ اسلام است که در آن، حق و باطل در مقابل یکدیگر صف‌آرایی کردند. هر چند امام حسین در میدان جنگ، به ظاهر شکست خورد، ولی امروز پس از حدود هزار و 500 سال، یاد او زنده و راهش مقدس و آموزنده است. در ایران، ماه محرم یکی از بزرگ‌ترین مناسبت‌های مذهبی به شمار می‌آید و همه مردم در آن، برای امام حسین و یاران ایشان به عزاداری می‌پردازند. قدمت این عزاداری‌ها، به قرن‌ها پیش باز می‌گردد و از آن زمان تا کنون، شیوه‌های مختلف عزاداری که متناسب با روحیات، فرهنگ و جغرافیای هر جامعه شکل گرفته، به بخشی از فرهنگ ایران تبدیل شده است. به طوری که می‌توان محرم را آینه تمام‌نمای فرهنگ ایرانی دانست.
در دو دهه اخیر، بسیاری از شیوه‌ها و مراسم اصیل و قدیمی عزاداری در نقاط مختلف ایران، به عنوان میراث ناملموس ملی به ثبت رسیده است. این اقدام به منظور حفظ این سنت‌ها و مستندسازی آن برای آشنایی همگانی با آن صورت گرفته است، سنت‌هایی که بسیاری از آن‌ها، منحصر به فرد هستند و جز در یک منطقه و شهر، در جای دیگر مشاهده نمی‌شوند. آیین مشعل‌گردانی که آن را به «پولکه‌گردانی» هم می‌شناسند، یکی از این آیین‌های منحصر به فرد عزاداری است که شاید بتوان آن را شیوه‌ای متفاوت از عزاداری مردم ایران برای گرامیداشت یاد امام حسین و یاران بزرگوار ایشان برشمرد.
آیین پولکه‌گردانی در کجا اجرا می‌شود؟
آیین پولکه‌گردانی در روستای شیشوان، از توابع بخش مرکزی شهرستان عجب‌شیر استان آذربایجان شرقی به اجرا در می‌آید. بیشتر جمعیت این روستا که شمار آن‌ها به بیش از پنج هزار نفر می‌رسد، کشاورز و باغدار هستند و انواع میوه‌ها و صیفی‌جات را در مزارع و باغ‌های خود پرورش می‌دهند.
ویژگی‌های آیین پولکه‌گردانی
پولکه در اصل نوعی مشعل است که از پارچه‌هایی نفت‌اندود درست می‌شود. این پارچه‌ها را به شکلی منظم روی هم می‌چینند و با سیم به هم می‌بندند. سپس آن را به انتهای یک زنجیر متصل می‌کنند تا امکان چرخاندن آن در فضا به وجود آید. این مشعل در شب‌های تاسوعا و عاشورا آتش زده و توسط برخی افراد در میان جمعیت عزاداران چرخانده می‌شود. بدین ترتیب در تاریکی شب، در میان جمعیتی که «شاه حسین»گویان به عزاداری مشغولند، ده‌ها مشعل در هوا چرخانده می‌شود و جلوه‌ای حزن‌انگیز به فضا می‌بخشد.
این مشعل‌ها متناسب با سن و سال مشعل‌گردانان، اندازه‌های مختلف دارد. در مراسم مشعل‌گردانی، ابتدا کودکان روستا مشعل‌های کوچکی را که «کیچیک پولکه» نامیده می‌شود می‌چرخانند و در پی آنان، بزرگ‌ترها به نوبت، با مشعل‌های گدازان وارد میدان می‌شوند. مشعل‌ها متناسب با اندازه‌شان، تا 12 کیلوگرم نیز وزن پیدا می‌کنند.
در ابتدای برگزاری مراسم، یک مشعل اصلی در میانه میدان، در مقابل مسجد اعظم روستا افروخته می‌شود تا مردم گرد آن جمع شوند. مشعل‌هایی که در ادامه مراسم گردانده می‌شود، با استفاده از آتش این مشعل افروخته می‌شود. پیش از آن که مشعل‌گردان، کار خود را آغاز کند، دو نفر با سطل آب بدن و لباس‌های وی را خیس می‌کنند تا حرارت آتش به وی آسیب نزند. مشعل‌گردان‌ها انتهای زنجیر مشعل را می‌گیرند و آن را به صورت پیوسته بالای سر و اطراف خود می‌چرخانند. آنان برای آن که تسلط بهتری بر مشعل داشته باشند، دسته آن را به ترتیب بین دستان خود جابجا می‌کنند. مراسم پولکه‌گردانی در مجموع حدود 90 دقیقه به طول می‌انجامد.
تاریخچه و نمادهای آیین پولکه‌گردانی
کارشناسان قدمت این آیین را به دوره صفویه (قرن شانزدهم میلادی) منسوب می‌کنند. مشعل‌هایی که در این مراسم افروخته می‌شود، نمادی از آتش زدن خیمه‌های خانواده امام حسین در عصر عاشورا و پس از شهادت ایشان و یارانشان است.
ثبت ملی آیین پولکه‌گردانی
آیین پولکه‌گردانی در سال 2013 میلادی (1391 خورشیدی) در فهرست میراث ناملموس ایران به ثبت رسید.
| نام | آیین پولکه‌گردانی، عزاداری متفاوت مردم شیشوان در رثای امام حسین |
| کشور | ایران |
| ناحیه | آذربایجان شرقی |
| شهر | عجب شیر |
| نوع | دینی |
| ثبت | ملی |
آداب و رسوم
نوع کور رنگی را انتخاب کنید
کوری سرخ کوری سبز کوری آبی قرمز به سختی دیده می شود سبز به سختی دیده می شود آبی به سختی دیده می شود تک رنگ تک رنگ خاصتغییر اندازه فونت:
تغییر فاصله کلمات:
تغییر ارتفاع خط:
نوع ماوس را تغییر دهید: