عزاداری تیمچه مظفریه تبریز، نماد عزاداری‌های تبریز در ماه محرم
عزاداری تیمچه مظفریه تبریز، نماد عزاداری‌های تبریز در ماه محرم
عزاداری‌های ماه محرم، یکی از غنی‌ترین و متنوع‌ترین عناصر فرهنگی ایران است. مردم سراسر ایران در این ماه، در رثای شهادت امام حسین و یاران ایشان در کربلا، به عزاداری می‌پردازند. این عزاداری‌ها در طول قرن‌ها، متناسب با فرهنگ و جغرافیای هر قسمت از ایران، شکل خاصی پیدا کرده است. تبریز یکی از شهرهای ایران است که سنت‌های آن در عزاداری امام حسین، زبانزد و شورانگیز است. در این شهر دسته‌های عزاداری با خواندن نوحه‌هایی به زبان آذری به راه می‌افتند و جلوه‌های ارادت مردم به امام حسین و فداکاری‌های ایشان برای دفاع از حق و آزادی‌خواهی را به نمایش می‌گذارند. در میان سنت‌های عزاداری مردم تبریز، عزاداری بازار مظفریه این شهر، رنگ و بویی متفاوت دارد و هر سال با حضور چشم‌گیر مردم شهر برگزار می‌شود.
نقش فرهنگی تیمچه مظفریه تبریز
در جامعه ایرانی، بازار یکی از مهم‌ترین عناصر اقتصادی و اجتماعی است. مردم به صورت روزانه برای خرید نیازهای خود به بازار مراجعه می‌کنند و کسبه بازار، به طور سنتی به دستگیری از ضعفا و محرومان می‌پردازند. از این رو می‌توان بازار را یک پایگاه فرهنگی نیز به شمار آورد. به دلیل همین جایگاه فرهنگی، در بسیاری از شهرهای ایران، بازارها مراکزی برای بزرگ‌داشت رویدادهای مذهبی هستند و خصوصا در روزهای عزاداری محرم، جلوه‌ای متفاوت به خود می‌گیرند.
تبریز یکی از بزرگ‌ترین و قدیمی‌ترین شهرهای ایران به شمار می‌‌رود و بازار آن، خصوصا تیمچه مظفریه، در عزاداری‌های محرم نقشی مهم ایفا می‌کند، به طوری که می‌توان مراسم عزاداری تیمچه مظفریه را نماد عزاداری مردم تبریز به شمار آورد.
شیوه عزاداری در تیمچه مظفریه
بازار تبریز از سال‌های دور، در تمام روزهای دهه اول محرم میزبان دسته‌های عزاداری بود. در حال حاضر نیز دسته‌های عزاداری از روز هشتم تا سومین روز پس از شهادت امام حسین در بازار تبریز حضور می‌یابند و در طول آن به حرکت می‌پردازند. کارشناسان ریشه عزاداری‌های سنتی مردم تبریز را که امروزه در بازار این شهر نمود پیدا می‌کند، به دوران صفویه (قرن شانزدهم میلادی) مربوط می‌دانند. این شیوه عزاداری از آن زمان، علی‌رغم تمام تحولاتی که به خود دیده، هسته سنتی خود را حفظ کرده و امروز هم به همان شیوه گذشته به اجرا در می‌آید.
برنامه سوگواری عزاداران از تیمچه صادقیه شروع می‌شود با رسیدن به تیمچه مظفریه اوج می‌گیرد و به پایان می‌رسد. بر اساس رسمی کهن، دسته‌ها از در «صندوقچی» به تیمچه صادقیه وارد می‌شوند و پس از عبور از بازار مسگرها، بازار دلالان، بازار کلاه‌فروشان و بازار قندفروشان، در نهایت به تیمچه مظفریه می‌رسند. حرکت دسته‌های عزاداری در بازار تبریز، به شکلی برنامه‌ریزی می‌شود که تمام 28 دسته عزاداری بتوانند در زمان مناسب در تیمچه مظفریه حضور یابند و به عزاداری بپردازند. دوه‌چی، امیرخیز، کوچه باغ، راسته کوچه، دل خون، شهید قاضی، مارالان، جامیش آوا، میر چوبان، خیاوان، باغمیشه، انتظاریون، ششگلان، قره آغاج، ورجی، ابوذر، چوستوزلار، لیل آوا، حکم آوا، سرخاب، سئلاب، عمی زین الدین، چرنداب و نوبار از جمله محلات قدیمی تبریز هستند که دسته‌های عزاداری آن‌ها در بازار تبریز حضور پیدا می‌کند.
مغازه‌داران در تیمچه مظفریه، از زمان تاسیس این تیمچه (سال 1926 میلادی/ 1305 خورشیدی) در زمان حضور عزاداران، مشغول خدمت به آنان می‌شوند. بر اساس رسمی قدیمی، از هشتم تا دوازدهم ماه محرم، مغازه‌ای در تیمچه مظفریه باز نیست و همه برای برگزاری عزاداری و پذیرایی از عزاداران بسیج می‌شوند.
معمولا در جلوی دسته‌های عزاداری، سادات (نوادگان پیامبر اسلام)، ریش‌سفیدان و کهنسالان به راه می‌افتند. این کار بیانگر احترام مردم به آنان است. جوانان نیز در میانه دسته عزاداری حضور دارند و کودکان در آخر دسته به راه می‌افتند. هر دسته عزاداری، یک یا چند میاندار دارد که حرکت دسته با نظارت و فرمان آنان انجام می‌شود. میاندار برای ایجاد شور و هیجان بیشتر در دسته عزاداری، گاهی با فریادهای بلند یا گفتن برخی اذکار، عزاداران را به خواندن نوحه یا ذکر گفتن فرا می‌خواند.
طبق رسمی کهن، حرکت دسته‌های عزاداری در سه شکل «عرب»، «عجم» و «زنجیرزنان» انجام می‌شود. پایین‌تنه لباس دسته عرب شبیه دامن عربی است و «اتک» خوانده می‌شود، بالاتنه آن نیز شبیه پیراهن است. قسمتی مربع‌شکل از این پیراهن بر روی سینه فرد، باز می‌شود تا در هنگام سینه‌زنی، عریان باشد. عزاداران دسته عرب لباس‌های مشکی می‌پوشند و هنگام عزاداری، به صورت هماهنگ، هر دو دست خود را بالا می‌برند و به سینه می‌کوبند.
دسته عجم معمولا کت و شلوار و پیراهن مشکی می‌پوشند و با دست چپ، گوشه کت خود را می‌گیرند و با دست راست، با ضرباهنگی آرام، به صورت سه‌ضرب بر سینه می‌کوبند.
زنجیرزنان هم پیراهن و شلوار می‌پوشند. رنگ لباس این دسته عزاداری معمولا مشکی است. این دسته با زنجیرهایی را که در دست دارند به شانه می‌کوبند و بدین وسیله، به عزاداری می‌پردازند.
ثبت ملی عزاداری تیمچه مظفریه تبریز
مراسم عزاداری تیمچه مظفریه تبریز در سال 2012 میلادی (1391 خورشیدی) در فهرست میراث ملی ناملموس ایران به ثبت رسید.
| نام | عزاداری تیمچه مظفریه تبریز، نماد عزاداری‌های تبریز در ماه محرم |
| کشور | ایران |
| ناحیه | آذربایجان شرقی |
| شهر | تبریز |
| نوع | دینی |
| ثبت | ملی |
آداب و رسوم
نوع کور رنگی را انتخاب کنید
کوری سرخ کوری سبز کوری آبی قرمز به سختی دیده می شود سبز به سختی دیده می شود آبی به سختی دیده می شود تک رنگ تک رنگ خاصتغییر اندازه فونت:
تغییر فاصله کلمات:
تغییر ارتفاع خط:
نوع ماوس را تغییر دهید: