طهارت، به معنای پاکی و پاکیزگی، یکی از مفاهیم بنیادین در اسلام است که از طهارت ظاهری به معنای پاک شدن لباس، بدن و مکان از نجاسات و غسل و وضو برای عبادت شروع می‌شود تا طهارت در عمل، قلب، روح و نیت، و تا مراتب بالاتر آن که طهارت از شرک، نفاق و نهایتاً رسیدن به اخلاص ‌باشد، گسترده است. مقام مخلصین یا برگزیدگان که در قرآن در مورد انبیا و اولیا تصریح شده است، بالاترین مرتبه طهارت است.

قرآن کریم، به‌عنوان کتاب هدایت مسلمانان، بارها به اهمیت طهارت اشاره کرده و آن را شرطی اساسی برای عبادت و قرب به خداوند معرفی نموده است. از جمله، خداوند در سوره بقره می‌فرماید: «خداوند توبه‌کنندگان و پاکیزگان را دوست دارد.». این آیه نشان می‌دهد که طهارت ظاهری و باطنی هر دو مورد محبت خداوند است و انسان باید برای کسب رضایت الهی، خود را از هرگونه آلودگی ظاهری و معنوی پاک کند.

خداوند در قرآن کریم به پیامبر اکرم (ص) دستور می‌دهد: «لباست را پاکیزه کن.» این آیه تأکید بر پاکی لباس دارد که شرطی اساسی برای انجام عبادات، به‌ویژه نماز است. همچنین، در سوره مائده آمده است: «ای کسانی که ایمان آورده‌اید! هنگامی که برای نماز برخاستید، صورت‌ها و دست‌هایتان را تا آرنج بشویید و سر و پاهایتان را تا قوزک مسح کنید.» این آیه به وضوح به وجوب وضو به‌عنوان یکی از مظاهر طهارت ظاهری برای اقامه نماز اشاره دارد.

طهارت در اسلام همچنین شامل تطهیر از نجاسات و آلودگی‌های جسمانی است. قرآن کریم در سوره مدثر می‌فرماید: «و از پلیدی دوری کن.» از این رو، مسلمانان موظف‌اند که خود را از نجاسات پاک کنند و این امر شرطی برای صحت عبادات، به‌ویژه نماز، است.

یکی از جلوه‌های طهارت در اسلام، غسل است. قرآن کریم در این زمینه می‌فرماید: «و اگر جنب بودید[به‌خاطر انجام عمل جنسی یا خروج مایع منی]، خود را پاک کنید.» غسل به‌عنوان یکی از اعمال طهارت، نشان‌دهنده اهمیت پاکیزگی در اسلام است و مسلمانان موظف‌اند در شرایط خاص، مانند جنابت یا حیض، این عمل را انجام دهند تا بتوانند به عبادات خود بپردازند.

طهارت باطنی، که شامل پاکی دل از شرک، نفاق، حسد، کینه و سایر صفات ناپسند است، جایگاهی والاتر در اسلام دارد. قرآن کریم در این زمینه می‌فرماید: «به یقین، رستگار شد کسی که نفس خود را پاکیزه ساخت.» این آیه نشان می‌دهد که پاکی روح و پالودن نفس، راهی برای رسیدن به سعادت و رستگاری است. قرآن در جایی دیگر بیان می‌کند که: «به تحقیق رستگار شد هرکسی که خود را از آلودگی‌های درونی پاک کرد و نام پروردگارش را گفت و نماز گزارد» و در انتهای این پیام قاطع به برتری آخرت بر زندگی دنیا و دل بستن به آن اشاره می‌کند و می‌گوید این سخن فقط در قرآن نیامده است بلکه در کتاب‌های آسمانی پیشین از جمله کتاب ابراهیم و موسی نیز آمده است.

در اسلام، همان‌طور که شرط نماز خواندن و عبادات، طهارت ظاهری است، شرط قبولی هر عمل خیر و عبادی، طهارت باطنی است. مثلاً اگر انسان در نماز خواندن و یا کمک به دیگران طهارت باطن نداشته باشد، آن عمل از او قبول نمی‌شود و دارای اجر و ثوابی در نزد پروردگار نیست.

طهارت باطنی در اعمال و عبادات، قصد قربت و رضایت پروردگار است. اگر کسی عبادتی انجام دهد برای آنکه دیگران به او توجه کنند و کسب اعتبار کند یا کار خیری را مانند کمک به مستمندان انجام دهد و سپس بر او منت بگذارد یا با یادآوری کمکش او را اذیت کند، این اعمال آلوده به ریا و منت‌گذاری بوده و در پیشگاه الهی پذیرفته نخواهد شد.

همان‌طور که آلودگی‌های ظاهری به‌وسیله آب از بین می‌رود، آلودگی‌های باطنی هم به‌وسیله اخلاص و توبه طهارت می‌یابد.

بالاترین مرتبه طهارت آن است که انسان وجود خود را از شرک در همه مراتب آن پاک گرداند و غیر خدا در مملکت وجود او حاکم نباشد.