روزه یکی از مهم‌ترین عبادات در اسلام است که جایگاه ویژه‌ای در میان اعمال عبادی دارد. این عبادت، در ماه مبارک رمضان بر مسلمانان واجب شده است و در غیر ماه رمضان به صورت عبادتی مستحب شمرده می‌شود؛ یعنی انجام دادنش ضروری نیست گرچه انجام دادنش اجر و ثواب دارد. استحباب آن در برخی ایام و ماه‌ها به صورت ویژه ذکر شده است و در بعضی ایام مانند عید فطر و عید قربان حرام است.

روزه به معنای خودداری از خوردن، آشامیدن و برخی اعمال دیگر از اذان صبح تا اذان مغرب است. روزه در اسلام تنها یک عمل ظاهری نیست، بلکه راهی برای تقویت روح، تزکیه نفس و نزدیک شدن به خداوند است.

خداوند در قرآن کریم، در سوره بقره، آیه 183، می‌فرماید: «ای کسانی که ایمان آورده‌اید، روزه بر شما واجب شده است همان‌گونه که بر کسانی که پیش از شما بودند واجب شده بود، باشد که پرهیزگار شوید.»

این آیه نشان می‌دهد که روزه نه تنها در اسلام، بلکه در ادیان پیشین نیز وجود داشته و هدف اصلی آن، دستیابی به تقوا است. تقوا به معنای خودکنترلی، دوری از گناه و نزدیک شدن به خداوند است.

روزه در اسلام تنها به معنای نخوردن و نیاشامیدن نیست، بلکه هدف اصلی آن این است که روزه‌دار با خودداری از امور حلال (مانند غذا، نوشیدنی و اعمال جنسی حلال)، اراده‌اش را تقویت کند تا از گناهان و امور حرام نیز دوری کند.

پیامبر اسلام (ص) در حدیثی می‌فرمایند: «روزه سپری در برابر آتش جهنم است.» این سخن نشان می‌دهد که روزه، انسان را در این دنیا از گناهانی که باطن و ملکوتشان جهنم است، بازمی‌دارد و او را به سوی پاکی و سعادت هدایت می‌کند.

روزه فواید بسیاری دارد که شامل ابعاد روحی، اخلاقی، اجتماعی و حتی جسمی می‌شود، ازجمله:

الف) صبر: روزه به انسان می‌آموزد که چگونه در برابر خواسته‌های نفسانی خود مقاومت کند و صبر را در زندگی تمرین نماید.

ب) همدردی با نیازمندان: گرسنگی و تشنگی در روزه، به انسان یادآوری می‌کند که افراد نیازمند در چه شرایطی زندگی می‌کنند و این احساس، او را به کمک به دیگران ترغیب می‌کند.
ج) سلامت جسمانی: روزه با ایجاد فرصتی برای استراحت دستگاه گوارش و پاکسازی بدن، به سلامت جسمی انسان کمک می‌کند. در سخنی از بزرگان اسلام آمده است که «روزه بگیرید تا سالم بمانید.»

د) علاوه بر این، روزه انسان را به یاد معاد و قیامت می‌اندازد تا برای آخرت خود توشه‌ای بیندوزد. پیامبر اکرم (ص) فرمودند: «با تشنگی و گرسنگی روزه، تشنگی و گرسنگی قیامت را به یاد آورید.»

علاوه بر همه این‌ها باید توجه داشت که روزه، عبادتی خاص است. در گفتاری بلند آمده است:«روزه برای من است و من خود پاداش آن را می‌دهم.» شاید به این خاطر که روزه هیچ برونداد بیرونی ندارد. کسی که از خوردن و آشامیدن و برخی کارهای دیگر اجتناب کرده است، به راحتی مشغول چنین عملی دیده نمی‌شود یعنی روزه یک کار ایجابی نیست بلکه یک کار سلبی و درنتیجه پنهان است. در هر صورت این حدیث نشان می‌دهد که روزه، عبادتی خاص است که پاداش آن مستقیماً از سوی خداوند به انسان داده می‌شود.

ماه رمضان، فرصتی برای تزکیه نفس، عبادت بیشتر و نزدیکی به خداوند است. در این ماه، مسلمانان معتقد در سرتاسر دنیا همگی نه تنها از خوردن و آشامیدن خودداری می‌کنند، بلکه تلاش می‌کنند از هرگونه گناه، سخن بیهوده و اعمال ناپسند نیز دوری کنند و تا می‌توانند به عبادت و عمل خیر بپردازند. یکی از اعمالی که روزه‌داران بسیار به آن اهمیت می‌دهند، تلاوت و ختم قرآن است زیرا یکی از شیوه‌های یکباره القاء قرآن بر قلب پیامبر اسلام در شب قدر و در ماه رمضان بوده است؛ چنان‌که بین روزه‌داری و قرآن و ماه رمضان پیوندی جدی برقرار شده است.

علاوه بر این به خاطر توصیه پیامبر اسلام به مهمانی از روزه‌داران در پایان ساعات روزه‌داری، بسیاری از مسلمانان تلاش می‌کنند با بهترین چیزهایی که در اختیار دارند از برادران و خواهران مسلمان روزه‌دار خویش پذیرایی کنند تا در پاداش کار نیکوی ایشان شریک گردند.