«سیری در سیره ائمه اطهار» در جستجوی پاسخی برای معمای جنگ یا صلح

ادبیات

تقیه یک شیوه مبارزاتی ائمه شیعیان است که بر اساس آن، روش‌های خود را به گونه‌ای انتخاب می‌کردند که کمترین آسیب متوجه آنان باشد. اگر تقیه حق است چرا امام حسین(ع) تقیه نکرد و اگر تقیه حق نیست؛ پس چرا سایر ائمه اطهار تقیه می‌کردند و به تقیه دستور می‌دادند؟ کتاب «سیری در سیره ائمه اطهار» با مطرح کردن این سوال شروع می‎شود. شهید مطهری با مطرح کردن این سوال به دنبال مقایسه روش امام حسین(ع) با سایر ائمه است. این مطلب که مقدمه کتاب است، از میان دستنویس‌های شهید مطهری انتخاب شده است. کتاب علاوه بر مقدمه، هشت فصل دارد. این هشت فصل از میان سخنرانی‌های متفکر شهید مرتضی مطهری در زمان‌ها و مکان‎های مختلف انتخاب شده است. زندگینامه امامان شیعه در این کتاب به‌صورت مختصر و کوتاه بیان شده است تا مخاطبان بتوانند با برخی از سجایای اخلاقی و سیره عملی آنان آشنا شوند و روش زندگی امامان را الگو قرار دهند.

مشکلات امام علی(ع)

بعد از مقدمه؛ فصل اول کتاب اختصاص به مشکلات امام علی(ع) پیش و پس از قبول خلافت دارد. شهید مطهری در این سخنرانی به این سوال پاسخ می‌دهد که چرا امام علی(ع) از قبول خلافت امتناع داشتند؟ نویسنده با تاکید بر اتمام‌حجت امام علی(ع) و بیان اینکه «اگر من زمام خلافت را به دست گیرم، آنچنان رفتار می‌کنم که خودم می‌دانم، نه آنچنان که شما می‌دانید» مشکلات امام علی(ع) را 1. کشته‎شدن عثمان یا به عبارتی مشکل نفاق. 2. انعطاف‌ناپذیری امام علی(ع) در اجرای عدالت. در شرایطی که جامعه اسلامی به امتیاز دادن به افراد متنفذ عادت کرده بود، امام علی(ع) می‎فرمودند: من کسی نیستم که از عدالت یک سر مو منحرف شوم.» 3. صراحت و صداقت ایشان در سیاست. برخی می‌گفتند علی سیاست ندارد و معاویه را ببینید چقدر سیاستمدار است. آنها چاشنی سیاست را دغلبازی می‌دانستند و امام علی(ع) می‎گفتند من نمی‎خواهم از جاده حقیقت خارج شوم. و 4. شهید مطهری در این کتاب، نفاق خوارج را مهترین مشکل خلافت امام علی(ع) می‌داند.

چرا صلح و چرا جنگ، نه؟

چرایی و چگونگی صلح امام حسن(ع) پرسشی است که شهید مطهری در فصل دوم کتاب مطرح می‌کند. شهید مطهری با استناد به منابع معتبر تحلیل می‌کند که صلح به امام حسن(ع) اختصاص نداشت. نویسنده در ادامه به مسالمت پیامبر اکرم(ص) در مدت اقامتشان در مکه و سال اول ورود به مدینه و 25 سال صلح‌جویی امام علی(ع) در ماجرای خلافت اشاره می‌کند و برای آگاهی مخاطب شرایط جهاد و صلح در فقه شیعه را شرح می‌دهد. شهید مطهری در سخنرانی دوم از فصل دوم، تفاوت‌های شرایط امامان شیعه را در انتخاب جنگ و صلح تحلیل می‌کند. انواع جهاد و زمینه‎های آن از موضوعات مهم مطرح شده در این فصل است. مطالب فصل دوم، در شرایط اقتصادی امروز و گره خوردن اقتصاد به سیاست، تحلیل‌های دقیقتری به ما می‌دهد.

از مسئله خلافت تا شهادت

شهید مطهری در فصل سه‎ی کتاب سیری در سیره ائمه اطهار به تحلیل ویژگی‌های از قبیل عبارت، محبت، خدمت، دعا و گریه در رستگاری امام سجاد(ع) می‌پردازد. در فصل چهار به مسئله خلافت در زمان امام صادق(ع) پرداخته شده است؛ اینکه در پایان دوره بنی‌امیه فرصت خلافت پیش آمده بود چرا بنی‌العباس از این فرصت استفاده کردند و چگونه شد که امام صادق(ع) نخواست از این فرصت استفاده کند؟ این بحث دو سخنرانی مفصل را به خود اختصاص داده است. چگونگی برخورد امام صادق(ع) با جریان‌های فکری مختلف در بخش دوم این سخرانی، از نکات آموزنده‎ی کتاب برای شرایط امروز جامعه ماست. شهید مطهری در فصل پنج، موجبات و چگونگی شهادت امام موسی کاظم(ع) را تحلیل کرده است. فصل شش به سخنانی پیرامون امام حسن عسکری(ع) و فصل هفت به مسئله ولایت در دوران امام رضا(ع) اشاره دارد. مشخصات دوره حضرت مهدی موعود(عج) پایان‌بخش کتاب سیری در سیره ائمه اطهار است.

ترجمه به زبان انگلیسی و آلمانی

کتاب «سیری در سیره ائمه اطهار(ع)» به همت انتشارات مجمع جهانی اهل بیت(ع) به زبان انگلیسی منتشر شد. نسخه فرانسوی این کتاب هم با تلاش «هلا کمالیان» روانه‎ی بازار شد. آنچه در این کتاب بیان شده است، مسئله خلافت و حکومت در سیره‎ی ائمه اطهار است که نویسنده این سیره را الگویی مناسب برای تغییر سبک زندگی مردم عادی و مسئولان می‌داند. مخصوصا این روزهای که از جنگ و صلح زمان اسلام تفسیر به رای‌های بی‌شماری را شاهد هستیم. خواندن کتاب سیری در سیره ائمه اطهار(ع) برای مخاطبان امروز می‌تواند در سنجش عیار سخنان سیاست‌مدران کمک کننده باشد.

اطلاعات

نام	«سیری در سیره ائمه اطهار» در جستجوی پاسخی برای معمای جنگ یا صلح
کشور	ایران
نویسنده	مرتضی مطهری