«اسلام و تعليم و تربيت»، راهی برای اصلاح خود و جامعه

ادبیات

«اسلام و تعليم و تربيت» نوشته ابراهيم امينى است. نویسنده در این اثر به بررسی نگرش‌هاى تربيتى اسلام با رويكرد اخلاقى، انسان‌شناختى، بهداشتى و روان‌شناختى، پرداخته است. مخاطب با مطالعه کتاب اسلام و تعليم و تربيت از نگاه اسلام با تعريف، موضوع، مبانى، اصول، اهداف، مراحل، عوامل و روش‌هاى تربيت اسلامى آشنا می‌شود. در بخش‌هایی از کتاب به ديدگاه‌هاى برخى دانشمندان غيرمسلمان هم اشاره شده است. نویسنده برای تعريف بهتر تربيت، نخست نقش مربى را در تربيت بررسى مى‌كند و يادآور مى‌شود كه در آيات و روايات واژه تربيت كم به‎کار رفته و بيشتر تزكيه و تأديب به كار رفته است.

اصلاح خود و جامعه

تعريف تعليم و تربيت، انسان و جنبه‌هاى تربيتى او، وراثت و تربيت، مسئولان تربيت و مسئوليت سنگين آنها، از سرفصل‎های مهم این کتاب است. نویسنده، تربيت را مسئوليتى همگانى می‎داند و معتقد است اگر همه در اين‌باره احساس مسئوليت و انجام وظيفه كنند زمينه تربيت درست افراد فراهم مى‌شود. او در ادامه مسئوليت تربيتى خانواده، مدرسه، صداوسيما، دانشمندان دين، نويسندگان و حكومت اسلامى را شرح مى‌دهد و از عوامل مؤثر در تربيت و ضرورت هماهنگى بين آنها ياد مى‌کند. معتقد است: تعلیم و تربیت در اسلام از جایگاه بسیار مهمی برخوردار است و پیامبر گرامی اسلام در یکی از سخنان خود، هدف از بعثت خویش را کامل کردن مکارم اخلاقی بیان فرموده¬اند. این کتاب که به قلم یکی از دانشمندان برجسته مسلمان است، اصول اخلاقی و تربیتی اسلام را با استناد به آیات قرآن کریم و احادیث معصومین بیان می‌کند تا با عمل به آنها خود و جامعه اصلاح شود.

مراحل تربیت

ابراهیم امینی در کتاب اسلام و تعلیم و تربیت، از سه مرحله برای تربیت یاد می‎کند. 1. مرحله اول تربيت (پيش از ولادت): معتقد است نقش تربيتى پدر و مادر پيش از زادن فرزند آغاز مى‌شود. امینی در شرح اين سخن، از انتخاب همسر و نقش او در سعادت، سلامت و تربيت كودك مى‌گويد. به دوران باردارى مى‌پردازد و از موضوعات بهداشتى زير ياد مى‌كند: آغاز باردارى، حساسيت زمان باردارى و تغذيه مادر، ديدگاه اسلام در تغذيه زن باردار، تأثير غذاى مادر در اخلاق بچه، نقش هواى سالم و استراحت در سلامت و رشد جنين و زايمان مباحث مطرح شده در این بخش است. 2. مرحله دوم تربيت (دو سال نخستين زندگى): نویسنده در این مرحله نقش تغذيه در تربيت را برجسته می‎کند و به نكاتی از قبیل: نقش شير مادر در تربيت، اسلام و شير مادر، اسلام و تأثير شير بر فرزند، تأثير غذا بر شير، برنامه شيردهى، اگر شير به اندازه نباشد، از شير گرفتن كودك و... اشاره می‎کند. 3. مرحلۀ سوم تربيت (پس از دو سالگى): امینی در این بخش تربیت کودک را به دو بخش تربيت جسمى و تربيت نفسانى تقسیم می‌کند و نقش حساس خانواده و متربی در این مرحله را شرح می‌دهد.

لزوم شناخت متربى

لزوم شناخت متربى، از بخش‌ها مهم کتاب اسلام و تعلیم و تربیت است. نویسنده به تفاوت سنى، روانى و نفسانى مربى با متربى اشاره دارد و يادآور مى‌شود كه اين ناهماهنگى از موانع بزرگ تربيت است. لذا مربى بايد بكوشد تا آنجا كه بتوان در مقام تربيت كودك، كودكى كند چنانكه پيامبر اكرم(ص) در رفتار با كودكان چنان مى‌كردند. ديگر لازمۀ تربيت انسان وجود تفاهم ميان مربى و متربى است كه آن را شرح مى‌دهد و پس از اشاره به نقش ايمان در تربيت از نقش عقل در تربيت مى‌گويد و به موقعيت عقل در تعديل غرايز اشاره دارد و آثار و نشانه‌‌هاى فرد عاقل را از زبان روايات بازگو مى‌كند. نویسنده در ادامه دشمنان عقل را يادآور مى‌شود و راه‌هاى پرورش عقل را از ديد قرآن و حديث كه عبارتند از: به كار گرفتن عقل، تفكر، عاقبت‌انديشى، مشورت، پذيرش حق، معاشرت با عاقلان و كنجكاوى را بررسی می‌کند. بلوغ جنسی از دیگر موضوعات مهم این کتاب است. امینی در این بخش به تفاوت بلوغ در دختران و پسران مى‌پردازد و از كنجكاوى جنسى تازه‌بالغان و راه درست پاسخ به آنها مى‌گويد و به انحراف اخلاقى- روانى چشم‌چرانى و زيان‌هاى آن براى فرد اشاره دارد. او مسئوليت پدر و مادر در راهنمايى فرزندان براى پرهيز از این مسائل را مهم می‌داند. در ادامه نقش حجاب را در مصونيت از انحراف‌هاى جنسى مى‌آورد و به ازدواج و نقش آن در تربيت جنسى مى‌پردازد و موانع ازدواج و راه‌حل هاى آن را شرح می‌دهد.

روش تکریم

کتاب در پایان روش تکریم را به عنوان یک راهکار؛ پیش پای خانواده‎ها می‌گذارد. وسايل تكريم كودك، شرايط‍‌ تكريم كودك؛ روش عفو و موارد استفاده از آن؛ روش احسان در برابر بدرفتارى؛ نقش محبت در تربيت، تأثير محبت در كودك، لزوم اظهار محبت، پرهيز از وجه المعامله قرار دادن محبت و زيان‌هاى زياده‌روى در محبت و... از سرفصل‎های این بخش است تا پدر و مادرهای دغدغه‎مند بتوانند یک بسته جامع و نقشه‎ راهی با نگاه اسلامی در پاسخ به پرسش چگونگی تربیت از نگاه اسلام داشته باشند.

اطلاعات

نام	«اسلام و تعليم و تربيت»، راهی برای اصلاح خود و جامعه
کشور	ایران
نویسنده	ابراهیم امینی