ذخیره‌گاه زیست‌کره ارسباران، منطقه‌ای با زیبایی اعجاب‌آور و باورنکردنی

مناطقی از جهان که به عنوان «ذخیره‌گاه زیست‌کره» نامیده می‌شوند، محدوده‌های حفاظت‌شده طبیعی و زیستی هستند که از نظر بین‌المللی بسیار باارزش به شمار می‌روند. این مناطق از طرف یونسکو تحت نظارت قرار می‌گیرند تا از گونه‌های گیاهی و جانوری آن به خوبی محافظت شود. ذخیره‌گاه زیست‌کره ارسباران، یکی از مناطق ایران است که به خاطر برخورداری از مناظری جذاب و گونه‌های جانوری و گیاهی بی‌نظیر، به عنوان یکی از 103 ذخیره‌گاه‌های زیست‌کره موجود در جهان و 13 ذخیره‌گاه زیست‌کره واقع در ایران شناخته می‌شود.

ویژگی‌های ذخیره‌گاه زیست‌کره ارسباران

منطقه کوهستانی ارسباران که به عنوان «قره‌داغ» نیز شناخته می‌شود، در شمال استان آذربایجان شرقی واقع شده است. در ترکی «قره» به معنای سیاه است و به عقیده برخی دلیل اطلاق این نام به این منطقه، تعدد کوه‌های بلند در آن بوده است. قرار گرفتن ارسباران در میان مناطق خزر، قفقاز و مدیترانه، شرایطی ویژه به آن بخشیده است. منطقه ارسباران از شمال با کشورهای جمهوری آذربایجان و ارمنستان مرز مشترک دارد و مساحت آن به بیش از 125 هزار هکتار می‌رسد.

ارتفاع مناطق کوهستانی ارسباران از 256 تا 2896 متر از سطح دریا در نوسان است. این تغییر ارتفاع سبب شده آب و هوا شکل‌های مختلفی به خود بگیرد و اقلیم‌های متفاوتی به وجود آید. در سراسر ارسباران، پوشش گیاهی متفاوتی به چشم می‌خورد که از علفزار، دشت‌های نیمه‌خشک، مرتع، جنگل و پهنه‌های آبی را در بر می‌گیرد. ارتفاعات ارسباران سرچشمه جویبارهای پرشماری است که در نهایت به رود ارس می‌ریزند.

در منطقه ارسباران بیش از 50 روستا وجود دارد، جمعیت عشایری این منطقه نیز قابل توجه است. جمعیت کوچ‌نشین منطقه ارسباران بیشتر به دامداری اشتغال دارند و پیرو مذهب شیعه هستند. موسیقی «عاشیق» که یکی از سبک‌های موسیقی محلی ایران به شمار می‌رود، در بین عشایر ارسباران رواج فراوان دارد. عشایر ارسباران به دلاوری و شهامت مشهورند. در دوره جنگ‌های ایران و روسیه که در زمان حکومت قاجاریه (قرن نوزدهم) رخ داد، بسیاری از قشون ایران را عشایر همین منطقه تشکیل می‌دادند.

گونه‌های جانوری و گیاهی ذخیره‌گاه زیست‌کره ارسباران

قسمت‌های جنوبی منطقه عمدتا از مرتع پوشیده شده و قسمت‌های شمالی، با ارتفاعی که از 800 تا 2200 متر تغییر می‌کند، پوشش جنگلی دارد.

از میان حدود 2400 گونه گیاهی شناخته‌شده در سطح استان آذربایجان شرقی، 1400 گونه در جنگل‌های ارسباران وجود دارد. از این میان 250 گونه به قارچ‌ها اختصاص دارد و حدود هزار گونه، از عصر یخبندان در این منطقه به زیست خود ادامه داده‌اند. 220 گونه پرنده، 38 گونه خزنده، پنج گونه دوزیست، 48 گونه پستاندار و 22 گونه ماهی، مجموع جانوران ساکن در ذخیره‌گاه زیست‌کره ارسباران را تشکیل می‌دهند.

گوزن قرمز یکی از پستانداران زیبای منطقه است که با شاخ‌های دراز خود، شکوه بی‌نظیری دارد.

گردشگری ذخیره‌گاه زیست‌کره ارسباران

دره مکیدی و آینالو، دو منطقه اصلی گردشگرپذیر در منطقه ارسباران هستند. هر سه منطقه در مسیر جاده کلیبر به عاشقلو قرار دارند. زیارتگاه بابا سیف‌الدین در نزدیکی روستای گرمناب نیز یکی از مناطق مورد توجه گردشگران در این محدوده است. در سراسر منطقه چشمه‌های آب گرم زیادی وجود دارد که آب آن، دارای خواص درمانی است. این چشمه‌ها شهرستان کلیبر را به بزرگ‌ترین مجموعه آب‌درمانی ایران تبدیل کرده‌اند و از جاذبه‌های اصلی گردشگری منطقه هستند.

قلعه کلیبر که به قلعه بابک، قلعه جمهور یا قلعه بذ نیز مشهور است، قلعه پیغام که در 10 کیلومتری جنوب کلیبر قرار دارد و احتمالا به دوره اشکانیان (247 پیش از میلاد تا 224 میلادی) مربوط است، قلعه پشتو با بیش از دو هزار متر ارتفاع از سطح دریا، قلعه آوارسین، مسجد جامع کلیبر، و مقبره شاه‌قاسم در 50 کیلومتری کلیبر، از جمله دیگر مکان‌های گردشگرپذیر منطقه ارسباران به شمار می‌رود.

در این منطقه درختان کهنسالی نیز وجود دارند که شهرتی فراگیر پیدا کرده‌اند، از جمله درخت چنار روستای کوانق با قدمت بیش از 500 سال که کاملا سرزنده است و حدود سه متر قطر دارد، درخت سرو قبرستان روستای صومعه با ساقه و تنه‌ای پیچ خورده و جذاب، درخت بلوط روستای چریق و درختان چنار کهنسال روستاهای شاه‌حیدر، مکیدی و طوعلی سفلی.

اطلاعات

نام	ذخیره‌گاه زیست‌کره ارسباران، منطقه‌ای با زیبایی اعجاب‌آور و باورنکردنی
کشور	ایران
ناحیه	آذربایجان شرقی
شهر	کلیبر
نوع	طبیعی
ثبت	یونسکو,ملی