پل‌های خداآفرین، بناهایی تاریخی با کارکردهای ارتباطی و فرهنگی
پل‌های خداآفرین، بناهایی تاریخی با کارکردهای ارتباطی و فرهنگی
رود ارس یکی از رودهای مرزی ایران به شمار می‌آید. این رود پر آب و خروشان، در ادبیات کهن ایران جنبه‌ای افسانه‌ای و دسترس‌ناپذیر دارد. ارس از کوه‌های ترکیه سرچشمه می‌گیرد و پس از پیوستن به رود کورا در جمهوری آذربایجان به دریای کاسپین می‌ریزد. این رود مجموعا 1072 کیلومتر طول دارد. از گذشته‌های دور بر روی این رود پل‌هایی احداث شده است تا رفت و آمد به دو سوی آن سهولت پیدا کند. بقایای شماری از این پل‌ها هنوز پا بر جا مانده است، از جمله پل‌های خداآفرین که قدمت هر کدام به چند قرن می‌رسد.
پل‌های خداآفرین، ویژگی‌ها و تاریخچه
پل‌های خداآفرین در فاصله کمی از یکدیگر، در محلی که عرض و عمق رود ارس امکان احداث پل را فراهم کرده، ساخته شده‌اند. دو شهرستان خداآفرین در ایران و جبرئیل در جمهوری آذربایجان به وسیله این دو پل با هم ارتباط پیدا کرده‌اند.
پل قدیمی‌تر در منابع تاریخی «پل سیروس» و «پل خسرو» نیز خوانده شده است. برخی معتقدند بنای اولیه این پل در دوران هخامنشی (هزاره اول پیش از میلاد) پایه‌گذاری شده و به مرور از بین رفته است. برخی دیگر معتقدند نامیده شدن این پل به خسرو به آن خاطر است که خسرو اول، پادشاه ساسانیان که از 531 تا 579 میلادی شاه ایران بود، این پل را مرمت کرد و نام خود را روی آن گذاشت... پل قدیمی خداآفرین از جنس سنگ ساخته شده و به همین دلیل سفیدرنگ است. طول پل به 120 متر می‌رسد و 11 تاق در آن قابل تشخیص است.
پل جدیدتر که از آجر ساخته شده، 160 متر طول و 15 تاق دارد. 120 متر از این پل در ایران و 40 متر در محدوده کشور آذربایجان واقع شده است. اندازه این تاق‌ها با یکدیگر متناسب نیست. دلیل اندازه ناهمگون تاق‌ها، ویرانی و بازسازی مداوم پل در طول چندین قرن است. البته از ابتدا نیز برای جانمایی پایه‌های پل روی صخره‌های میانه رودخانه، برخی تاق‌ها با اندازه‌های متفاوت طراحی شده‌اند. پایه‌های این پل از آجر و ملات گچ و آهک ساخته شده است. برای استحکام بیشتر پل، چندین موج‌شکن برای آن احداث کرده‌اند. وجود این موج‌شکن‌ها یکی از دلایل پایداری پل در برابر سیلاب‌ها و جریان خروشان آب محسوب می‌شود. بر اساس منابع تاریخی، این پل در دوره صفویه (قرن شانردهم میلادی) تاسیس شده است، ولی برخی قدمت آن را به سده‌های اولیه پس از اسلام (قرن هفتم تا دهم میلادی) نسبت می‌دهند. پیاده‌روی روی پل جدید خداآفرین یکی از تفریحات گردشگرانی است که به این نقطه از ایران سفر می‌کنند.
شرایط امروز پل‌های خداآفرین
در بالادست پل‌های خداآفرین سد خداآفرین واقع شده است. پل‌های خداآفرین در کنار این سد عظیم، جلوه‌ای بی‌نظیر و دیدنی پیدا کرده‌اند. سد خداآفرین از نوع سنگ‌ریزه‌ای با هسته رسی است و 61 متر ارتفاع و 390 متر طول دارد. دریاچه مصنوعی پشت سد، حجمی در حدود یک میلیارد و 600 میلیون متر مکعب آب را در خود جای داده است. این آب برای آبیاری چندین هزار هکتار از اراضی کشاورزی ایران و آذربایجان و تولید برق مورد استفاده قرار می‌گیرد. در پایین‌دست پل‌ها نیز سد قیز قلعه‌سی واقع شده است. این سد که در سال 2024 میلادی افتتاح شد از توان تولید 40 مگاوات برق برخوردار است. سد قیز قلعه‌سی یک سد خاکی با هسته رسی به شمار می‌آید.
اهمیت تاریخی و فرهنگی پل‌های خداآفرین
پل‌های خداآفرین در وقایع مهمی همچون ورود مسلمانان به قفقاز، لشکرکشی کوروش به شمال رود ارس و جنگ‌های ایران و روسیه (قرن نوزدهم) نقش‌آفرینی کرده‌اند. تا پیش از جنگ‌های ایران و امپراتوری روسیه در قرن نوزدهم، سرزمین‌های شمالی رود ارس بخشی از خاک ایران بود، ولی طی دو عهدنامه، این قسمت‌ها از ایران جدا و به خاک امپراتوری روسیه ضمیمه شد. بدین ترتیب از سال 1828 میلادی (1206 خورشیدی) رود ارس به عنوان مرز ایران و امپراتوری روسیه به رسمیت شناخته شد؛ اما مرز سیاسی، ساکنان دو سوی این رود را که مشترکات فرهنگی و نژادی داشتند، از هم جدا نکرد و مراودات آن‌ها با یکدیگر ادامه یافت. پل‌های روی رودخانه، از جمله پلی که در خداآفرین برای عبور و مرور مورد استفاده بود، در این مراودات اقتصادی و فرهنگی نقش مهمی ایفا می‌کردند. اهمیت فرهنگی این پل‌ها سبب شد تمبر‌های یادبودی در دو کشور ایران و جمهوری آذربایجان با تصویر آن‌ها طبع شود.
| نام | پل‌های خداآفرین، بناهایی تاریخی با کارکردهای ارتباطی و فرهنگی |
| کشور | ایران |
| ناحیه | آذربایجان شرقی |
| شهر | خداجو(خراجو) |
| نوع | تاریخی |
| ثبت | ملی |
جاذبه‌های گردشگری و اماکن
نوع کور رنگی را انتخاب کنید
کوری سرخ کوری سبز کوری آبی قرمز به سختی دیده می شود سبز به سختی دیده می شود آبی به سختی دیده می شود تک رنگ تک رنگ خاصتغییر اندازه فونت:
تغییر فاصله کلمات:
تغییر ارتفاع خط:
نوع ماوس را تغییر دهید: