کاروانسرای گویجه بئل، نمونه‌ای از نبوغ ایرانی‌ها برای انطباق با طبیعت
کاروانسرای گویجه بئل، نمونه‌ای از نبوغ ایرانی‌ها برای انطباق با طبیعت
در گذشته کاروان‌های تجاری در مسیر خود، در محل‌های مخصوصی به نام «کاروانسرا» به استراحت می‌پرداختند. کاروانسراها به خاطر همین ویژگی، در امنیت تجارت و ارتباطات، نقشی ویژه داشتند. کاروانسرای گویجه بئل یکی از کاروانسراهای ایرانی است که به خاطر قرار گرفتن در تقاطع راه‌های تجاری، اهمیتی فراوان داشت، ولی اهمیت این کاروانسرا، تنها به نقش گذشته آن مربوط نمی‌شود، بلکه هنوز هم در طراحی مهندسی و معماری آن نکاتی وجود دارد که نشانه‌ای نبوغ دانشمندان ایرانی 500 سال پیش است.
معماری و ویژگی‌های کاروانسرای گویجه بئل
مثل دیگر کاروانسراهای ایرانی، کاروانسرای گویجه بئل نیز از بخش‌هایی همچون سردر، ورودی، محلی برای نگهداری احشام که «شترخان» خوانده می‌شد و محلی برای استراحت مسافران و نگهداری بارها تشکیل می‌شود. با این حال این کاروانسرا، بر خلاف آن چه در طراحی کاروانسراهای ایرانی مرسوم است، حیاط مرکزی ندارد.
دیوارهای کاروانسرا با لاشه‌سنگ ساخته شده و پوشش آن، طاق ضربی است. در اطراف راهرو مرکزی کاروانسرا، اتاقک‌ها و دالان‌هایی ساخته شده است که هر کدام با درگاه‌هایی از راهرو جدا شده‌اند. ضخامت دیوارهای کاروانسرا بیش از یک متر است. چنین دیوارهایی سبب می‌شدند علاوه بر افزایش امنیت مسافران، گرما از داخل کاروانسرا به بیرون درز نکند.
مساحت کاروانسرا بیش از دو هزار متر مربع است. ورودی اصلی بنا، از طرف غرب، به سالن اصلی که پنج گنبد دارد باز می‌شود. پلان کلی کاروانسرا، مستطیل‌شکل است و در چهار گوشه آن، چهار برجک دیده‌بانی ساخته شده است. این برجک‌ها علاوه بر محلی برای استقرار نگهبان و دیده‌بان، مکانی بود که در آن آتش می‌افروختند تا کاروانیان بتوانند در شب، مسیر خود را بیابند. با توجه به طبیعت سردسیر منطقه، این برجک‌ها به گونه‌ای طراحی شده‌اند که از نفوذ سرما به بخش‌های زیادی از کاروانسرا جلوگیری کنند. دیگر عناصر طراحی این کاروانسرا نیز به شکلی بسته، به گونه‌ای سامان یافته که بیشترین تناسب را با شرایط جغرافیایی و آب و هوایی منطقه برقرار کند.
قدمت کاروانسرای گویجه بئل
تاریخ ساخت کاروانسرای گویجه بئل به زمان سلطنت شاه عباس صفوی (1587 تا 1629 میلادی) بر می‌گردد. شاه عباس در زمان سلطنت خود برای رونق بخشیدن به تجارت و حمل و نقل، کاروانسراهای فراوانی در ایران ساخت که در شهرهای مختلف، به «کاروانسراهای شاه‌عباسی» معروف هستند. البته در برنامه ساخت کاروانسراها، شاه عباس برخی بناها را که در گذشته کاربرد داشتند و دچار تخریب شده بودند نیز بازسازی کرده است.
با وجود آن که این کاروانسراها متناسب با وضع و شرایط هر منطقه، ساختارهایی متفاوت به خود می‌گرفتند، تقریبا غالب آن‌ها از نظر شکل ساخت و معماری، مشابه یکدیگر هستند و معمولا علاوه بر محل‌هایی برای اسکان مسافران و نگهداری بارها و احشام، قسمت‌هایی برای دیده‌بانی نیز در آن‌ها ساخته شده است.
فاصله کاروانسراها از یکدیگر به گونه‌ای بود که کاروان‌ها بتوانند مسیر و برنامه حرکت خود را متناسب با فاصله آن‌ها تنظیم کنند. این کار امنیت بیشتری به سفرهای آن دوران می‌بخشید و موجب می‌شد کاروان‌ها با اطمینان خاطر، مسیرهای طولانی‌تر را برای تجارت خود برگزینند.
کاروانسرای گویجه بئل در کجا قرار دارد؟
محل ساخت این کاروانسرا در گردنه‌ای برف‌گیر و کوهستانی به همین نام در نزدیکی روستای گوره‌درق شهرستان اهر است. این بنا با تبریز 75 کیلومتر و با شهر اهر، 24 کیلومتر فاصله دارد. کاروانسرای گویجه بئل در گذشته به خاطر قرار گرفتن در مسیر تردد کاروان‌ها، یکی از مهم‌ترین مراکز اتراق و تجمع آن‌ها به شمار می‌رفت و به خاطر ترددهای زیاد، اهمیت بسیار ویژه‌ای داشت.
ثبت جهانی کاروانسرای گویجه بئل
نام این کاروانسرای زیبا که در سال 2000 میلادی (1379 خورشیدی) در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده بود، در سال 2023 میلادی، در چهل و پنجمین اجلاس کمیته میراث جهانی یونسکو در ریاض، به همراه 53 کاروانسرای تاریخی دیگر در فهرست میراث جهانی به ثبت رسید.
| نام | کاروانسرای گویجه بئل، نمونه‌ای از نبوغ ایرانی‌ها برای انطباق با طبیعت |
| کشور | ایران |
| ناحیه | آذربایجان شرقی |
| شهر | اهر |
| نوع | تاریخی |
| ثبت | یونسکو,ملی |
جاذبه‌های گردشگری و اماکن
نوع کور رنگی را انتخاب کنید
کوری سرخ کوری سبز کوری آبی قرمز به سختی دیده می شود سبز به سختی دیده می شود آبی به سختی دیده می شود تک رنگ تک رنگ خاصتغییر اندازه فونت:
تغییر فاصله کلمات:
تغییر ارتفاع خط:
نوع ماوس را تغییر دهید: