نارنجستان قوام، خودنمایی عمارت‌های زیبا در ضیافت چشم‌نواز نارنج‌ها

در شیراز باغ‌های فراوانی وجود دارد که هر کدام به طریقی، طبیعت دل‌انگیز این شهر تاریخی را به رخ می‌کشند. وجود این باغ‌ها سبب شده گردشگران علاوه بر بازدید از آثار باستانی و تاریخی، حضور در باغ‌های زیبا را نیز به عنوان یکی از برنامه‌های اصلی سفر خود مورد توجه قرار دهند. نارنجستان قوام شیراز، یکی از باغ‌های شیراز است که زیبایی ستودنی آن را باید از نزدیک دید. حضور در این باغ تجربه‌ای فراموش‌ناشدنی است که هر گردشگری را از حضور در شیراز خشنود می‌کند.

تاریخچه نارنجستان قوام

نارنجستان را فردی که میرزا علی‌محمد قوام نام داشت بنا کرد. این باغ در دوره حکومت قاجار (اواخر قرن نوزدهم) بنا شده است و همان طور که از نامش مشخص است، مملو از درختان نارنج است. عمارت درون این باغ، در گذشته محل سکونت حاکم شیراز بوده است. در زیرزمین این باغ، موزه‌ای با عنوان «نارنجستان» بر پا شده و در اختیار دانشگاه شیراز است.

بخشی از کاشیکاری دیوارهای نارنجستان قوام

ویژگی‌های نارنجستان قوام

نارنجستان قوام مساحتی نزدیک 3500 متر مربع دارد که 940 متر مربع آن را عمارت‌ها تشکیل می‌دهند. این عمارت‌های سه‌گانه در شمال، جنوب و شرق باغ قرار دارند.

معماری نارنجستان قوام

ورودی نارنجستان قوام در قسمت جنوبی آن واقع است. امروزه یکی از خیابان‌های اصلی شیراز (خیابان لطفعلی‌خان) از روبروی ورودی باغ عبور می‌کند و همین موضوع، دسترسی به باغ را بسیار آسان کرده است.

جنس در ورودی از چوب ساج است. منبت‌کاری‌های زیبایی روی این در به چشم می‌خورد و بالای آن، کتیبه‌ای از جنس مرمر سرخ، حاوی آیاتی از قرآن نصب شده است. در دو طرف کتیبه اشعاری از «آسوده شیرازی»، درباره سازنده باغ و تاریخ احداث آن (1887 م.) نقش بسته است.

آجرکاری سر در بسیار چشم‌نواز است و روی ازاره سنگی دو طرف سر در، نقش دو سرباز تفنگ به دست مشاهده می‌شود. پس از عبور از سر در و پیش از ورود به باغ، هشتی زیبایی خودنمایی می‌کند که با آجرکاری، کاشی‌کاری و مقرنس‌کاری‌های گچی، تزئین شده است. این هشتی با دو راهرو به محوطه باغ متصل می‌شود.

عمارت شمالی نارنجستان قوام

عمارت شمالی باغ سه طبقه (یک طبقه زیرزمین) است و به عنوان عمارت اصلی مجموعه محسوب می‌شود. قوام‌الملک در زمان حیات خود، در همین عمارت سکونت داشت. معماری این عمارت، تقلیدی از معماری رایج در دوره زندیه (اواخر قرن هجدهم) محسوب می‌شود. در این نوع معماری، ایوان‌ها به صورت دو ستونی ساخته می‌شدند.

تزئینات سقف چوبی عمارت نارنجستان قوام

زیباترین قسمت ساختمان، ایوان بزرگ جلوی آن است. این ایوان دو ستون سنگی از جنس مرمر یکپارچه دارد و چندین پلکان برای آن تعبیه شده است. سقف زیبا و مسطح ایوان بزرگ، با تزئینات رنگارنگش، به زیبایی خودنمایی می‌کند.

دسترسی به طبقه بالا، از راه‌پله‌ای که در بهارخواب قرار دارد، میسر است. این طبقه چهار اتاق دارد که محل اقامت صاحب‌خانه و مهمانان ویژه او بود. دو اتاق پشتی این طبقه، ایوان و هشتی دارند و در اتاق‌های جلویی، پنجره‌های ارسی با شیشه‌هایی رنگی به چشم می‌خورند.

چوب درخت گردو، ماده اولیه ساخت درهای این عمارت است. در برخی درها خاتم‌کاری و در برخی دیگر، منبت‌کاری به سبک هندی به چشم ‌می‌آید. سقف اتاق‌های پشتی چوبی است، در حالی که سقف اتاق‌های اصلی با آینه‌کاری تزئین شده است.

تزئینات سقف عمارت شمالی نارنجستان قوام

عمارت‌های دیگر نارنجستان قوام

یکی از عمارت‌های نارنجستان قوام به نام خانه زینت‌الملک شناخته می‌شود. این عمارت در دو طبقه، با 20 اتاق ساخته شده است و تاریخ دقیق ساخت آن مشخص نیست. مکتب‌خانه قوام یا خانه عراقی‌ها، دیگر عمارت بنا محسوب می‌شود که در شرق آن واقع است. ورودی به این عمارت از قسمت شمالی آن میسر است و یک بخاری دیواری مرمری، جالب‌ترین بخش آن به شمار می‌رود. اتاق‌های این عمارت ازاره‌های مرمری دارند. سنگ‌های مورد استفاده در این عمارت از یزد و تبریز خریداری شده است. ‌حمام چگینه، حسینیه قوام، دیوان‌خانه و حمام اختصاصی قوام، دیگر ساختمان‌هایی است که در باغ نارنجستان ساخته شده است. تعدادی از اتاق‌های موجود در باغ مورد استفاده دادگاه عالی شیراز بود و قوام‌الملک به عنوان قاضی، از آن استفاده می‌کرد.

ثبت ملی نارنجستان قوام

نارنجستان قوام در سال 1974 میلادی (1353 خورشیدی) به عنوان یکی از آثار ملی در فهرست میراث فرهنگی ایران به ثبت رسیده است.

اطلاعات

نام	نارنجستان قوام، خودنمایی عمارت‌های زیبا در ضیافت چشم‌نواز نارنج‌ها
کشور	ایران
ناحیه	فارس
شهر	شیراز
نوع	تاریخی,طبیعی
ثبت	ملی