مقبره ملاهادی سبزواری، دانشمند فلسفه و علوم اسلامی

ملاهادی سبزواری یکی از عالمان و اندیشمندان ایرانی در زمینه علوم انسانی، فلسفه و شعر بود که در سال 1797 میلادی (1176 خورشیدی) در سبزوار، شهری در شمال شرق ایران، به دنیا آمد. ملاهادی در زادگاه خود به آموختن علوم مقدماتی مشغول شد و سپس به مشهد که در نزدیکی سبزوار قرار دارد، رفت تا آموخته‌های خود را تکمیل کند.

زمانه و زندگی ملاهادی سبزواری

در زمان ملاهادی، اصفهان یکی از مراکز اصلی علمی عصر خود به شمار می‌‌رفت. از این رو این شهر، یکی از مقاصد اصلی علم‌آموزان به شمار می‌رفت. از این رو این شهر، از مقاصد اصلی علم‌آموزان محسوب می‌شد. ملاهادی به اصفهان رفت تا فلسفه و عرفان بیاموزد. در مدت حضور در اصفهان، ملاهادی از اساتید به‌نام آن دوران، از جمله ملاحسین سبزواری، شیخ محمد تقی رازی، محمد ابراهیم کلباسی، ملا علی مازندرانی و ملا اسماعیل کوشکی بهره‌مند شد. بعد از آن، ملاهادی مدتی را هم در کرمان گذراند و در نهایت در 1827 میلادی (1206 خورشیدی) به مشهد بازگشت و پنج سال در مدرسه‌ای به نام «حاج حسن» به تدریس مشغول شد. سپس به سبزوار، زادگاه خود بازگشت و تا پایان عمر در آن جا به تدریس پرداخت.

آثار و خدمات ملاهادی سبزواری

وی در سرودن غزل‌های عرفانی و حکمی دستی داشت و در این اشعار با نام «اسرار» تخلص می‌کرد. (تخلص نام مستعاری است که شاعران برای خود بر می‌گزینند و معمولا در یکی از بیت‌های پایانی از آن استفاده می‌کنند تا کار خود را امضا کنند!) از ملاهادی سبزواری کتاب‌هایی هم بر جا مانده که مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از:

• اسرار الحکمه فی المفتتح المغتنم

• النبراس فی اسرار الاساس

• دیوان اشعار

• راح قراح و کتاب رحیق در علم بدیع

• مفتاح الفلاح و مصباح النجاح

• رسائل حکیم سبزواری

ملاهادی سبزواری در 77 سالگی، در سال 1873 میلادی (1251 خورشیدی) درگذشت و در ملک شخصی خود در سبزوار به خاک سپرده شد. یک سال پس از رحلت ملاهادی، میرزا یوسف مستوفی‌الممالک که از دولتمردان معروف حکومت قاجار بود، آرامگاهی برای وی ایجاد کرد.

آرامگاه ملاهادی سبزواری در شهر سبزوار

میرزا یوسف قصد داشت در کنار این مقبره، مدرسه‌ای نیز تاسیس کند تا ملا محمد، پسر بزرگ ملاهادی در آن جا به تدریس بپردازد. با این حال به دلیل فوت ملا محمد، ساخت مدرسه در حالی که تنها چند حجره از آن ساخته شده بود، نیمه‌کاره رها شد.

مقبره ملاهادی در سال‌های اخیر مرمت شده و به همین خاطر از تخریب باز مانده است. در سال 1961 میلادی (1340 خورشیدی) تزئیناتی به این اثر اضافه شده که شکوه و زیبایی آن را دو چندان کرده است. آرامگاه ملاهادی سبزواری در میان مردم سبزوار به خاطر تخلص او (اسرار) به آرامگاه اسرار مشهور است.

ویژگی‌های معماری مقبره ملاهادی سبزواری

ساختمان این بنا یک اتاق اصلی و چهار ایوان دارد و سراسر آن با آجر و ملات گچ بنا شده است. یک گنبد آجری با کاشی‌کاری‌هایی به رنگ آبی، بر بالای این مقبره بنا شده است. بر خلاف معماری معمول بناهای ایرانی، گنبد لاجوردی مقبره ملاهادی سبزواری از چند نیم‌دایره تشکیل شده است. به همین دلیل در برابر بلایای طبیعی آسیب‌پذیرتر است و ترک‌هایی روی آهیانه آن به وجود آمده است.

نمایی از مقبره ملاهادی سبزواری

در ورودی شمال‌شرقی مقبره، آرایه‌هایی آیینه‌ای در سقف اتاق و ایوان‌ها دیده می‌شود. این آرایه‌ها بسیار دیدنی است. ایوان‌های شرقی و غربی اتاق اصلی، سه نورگیر دارد و روشنایی محیط آن از طریق این سه نورگیر تامین می‌شود.

ساختار کلی بنای آرامگاه ملاهادی سبزواری با استفاده از طرح چلیپا ایجاد شده است. چلیپا یا صلیب ایرانی یک طرح صلیب‌مانند است که از هزاره قبل از میلاد در معماری ایرانی مشاهده شده است. دیوار عظیم نقش رستم از جمله آثاری است که به صورت چلیپایی ایجاد شده است. در مرکز اتاق اصلی سنگ قبر بزرگی از جنس مرمر وجود دارد که به آرامگاه ملاهادی سبزواری تعلق دارد. گویا قبلا سنگ قبر ملاهادی با گچ درست شده بود و روی آن یک صندوق چوبی قرار داشت. محوطه این بنا با وجود چهار باغچه که دو تا در فضای جلوی اتاق اصلی و دو تای دیگر در اضلاع شرقی و غربی آن قرار دارد، بسیار دیدنی است. دو حجره کوچک و دو ایوان نیز در این بنا قرار دارد.

ثبت ملی مقبره ملاهادی سبزواری

این اثر در تاریخ 31 جولای 1976 میلادی (نهم مرداد 1355) با شماره 1344 در فهرست آثار ملی ایران ثبت شد.

اطلاعات

نام	مقبره ملاهادی سبزواری، دانشمند فلسفه و علوم اسلامی
کشور	ایران
ناحیه	خراسان رضوی
شهر	سبزوار
نوع	تاریخی
ثبت	ملی