کهنه نشدن دوبیتی‌های باباطاهر در گذر زمان/ نگهدارنده‌‌اش نیکو نگه‌ داشت

مشاهیر

باباطاهر عریان یا باباطاهر همدانی، بیشتر به‌دلیل‌ دوبیتی‌های‌ عوام‌‌‌فهم‌ و خواص‌پسند، شناخته شده و در دل‌ها جا باز کرده است. «شب تاریک و سنگستان و مو مست/ قدح از دست مو افتاد و نشکست؛ نگهدارنده‌‌اش نیکو نگهداشت/ و گرنه صد قدح نفتاده بشکست» یا «ز دست دیده و دل هر دو فریاد/ که هر چه دیده بیند دل کند یاد؛ بسازم خنجری نیشش ز پولاد/ زنم بر دیده تا دل گردد آزاد».

دوبیتی‌های‌ باباطاهر، دارای زبانی ساده‌ و روان‌ به دور‌ از صنایع‌ ادبی دشوار است. این امر باعث رونق شعر او میان عموم مردم شده، به‌طوری که شماری‌ از بیت‌های او به عنوان تمثیل در بین مردم رواج‌ یافته‌ است‌. خداوند، طبیعت و انسان؛ مضامین شعری باباطاهر را تشکیل می‌دهند. «خوشا آنون که الله یارشان بی/ به حمد و قل هو الله کارشان بی؛ خوشا آنون که دایم در نمازند/ بهشت جاودان بازارشان بی» یا «خداوندا به فریاد دلم رس/ کس بی کس تویی مو مانده بی کس؛ همه گویند طاهر کس نداره/ خدا یار منه چه حاجت کس»

باباطاهر مروج بریدن از تعلقات دنیوی

«مکن کاری که بر پا سنگت آیو/ جهان با این فراخی تنگت آیو؛ چو فردا نامه خوانان نامه خوانند/ تو را از نامه خواندن ننگت آیو»، ایرانی‌‎ها هیچ وقت از خواندن این دوبیتی‌های پندآموز که باباطاهر بعضا به لهجه لری سروده است، سیر نمی‌شوند. باباطاهر در این دوبیتی‌ها با گویش بسیار روان، ساده و بی‌پیرایه خود نیکوکاری، خیرخواهی، احسان و ترک ظلم و ستم به خلق را به خوبی بیان می‌کند. او در قالب‌های قصیده و غزل هم شعر گفته است. آن طور که در منابع تاریخی آمده، باباطاهر شاعر معاصر دوران طغرل شاه سلجوقی است. گفته می‌شود در گذشته لقب «بابا» را به پیران وارسته می‌داده‌اند و «عریان» هم به دلیل صراحت و بریدن باباطاهر از تعلقات دنیا به او داده شده است.

با توجه به آن چه بیان شد، باباطاهر بدون هیچ پیچیدگی یا توسل به اصطلاحات علمی، افکار و اندیشه‌های خود را در قالب شعر بیان می‌کرد و در اشعار خود از درویشی، قلندری و بی‌سر و سامانی حرف می‌زد و بر فروتنی تاکید می‌کرد. علاوه بر اشعار این شاعر نامدار، مجموعه «کلمات قصار»ی نیز به زبان عربی به یادگار مانده است که در آن عقاید عرفانی را در علم، معرفت و عبادت بیان می‌کند. همچنین باباطاهر کتابی به نام «سرانجام» دارد، این کتاب شامل دو بخش عقاید عرفا و صوفی و الفتوحات الربانی فی اشارات الهمدانی است.

زندگی باباطاهر

از زندگی باباطاهر اطلاعات دقیقی در دسترس نیست و می‌گویند در روستای ایرانه ملایر همدان زندگی خود را به گمنامی سپری ‌کرد. با این وجود، باباطاهر در یکی از دوبیتی‌های مشهور خود، سال تولدش را به حروف ابجد گنجانیده که به سال 326 هجری قمری (937 میلادی) عنوان شده است. بر اساس قدیمی‌ترین منابع، باباطاهر به هنگام ورود طغرل بیک سلجوقی در سال 441 هجری قمری (1049 میلادی) به همدان زنده بوده است.

باباطاهر در 85 سالگی در همدان از دنیا رفت. آرامگاه او در ورودی شهر همدان در کویی معروف به بن‌بازار در مقابل بقعه امامزاده حارث بن علی قرار دارد. این بنا تاکنون چندین بار بازسازی شده است.

اطلاعات

نام	کهنه نشدن دوبیتی‌های باباطاهر در گذر زمان/ نگهدارنده‌‌اش نیکو نگه‌ داشت
کشور	ایران
نام مستعار	عریان
زمان تولید	قرن پنجم هجری قمری
آثار	دوبیتی‌‏های باباطاهر، کلمات قصار، سرانجام
دوره حیات	گذشته
نوع	ادبی