شکرانه‌ای برای نعمت آب در آیین شکرگزاری روستای هیزج
شکرانه‌ای برای نعمت آب در آیین شکرگزاری روستای هیزج
در طول تاریخ آیین‌های زیادی با عنوان شکرگزاری شکل گرفته است. این آیین‌ها را می‌توان جلوه‌ای از هم‌زیستی انسان با طبیعت و تجلی عقاید دینی و مذهبی مردم دانست. مراسم شکرگزاری روستای هیزج قهاوند از جمله این آیین‌هاست که در آن به شکرانه نعمت آب، مردم گرد چشمه روستا جمع می‌شوند و به پخت غذا می‌پردازند.
روستای هیزج در کجا قرار دارد؟
روستای هیزج در شهر قهاوند استان همدان واقع شده است. این روستا با شهر همدان 85 کیلومتر فاصله دارد. هیزج روستایی جلگه‌ای با بافتی کهن است و تپه تاریخی نشانگاه و یک غار آهکی، به عنوان جاذبه‌های گردشگری آن شناخته می‌شود. بر اساس مطالعات باستان‌شناسی روی این تپه تاریخی، روستا حداقل از قرن‌های هشتم و نهم خورشیدی (قرن پانزدهم میلادی) محل سکونت انسان‌ها بوده است. برخی معتقدند شماری از آثار کشف‌شده در این روستا بر آباد بودن آن در دوره اشکانیان (247 تا 224 پیش از میلاد) گواهی می‌دهد.
هیزج نزدیک هزار و 200 نفر جمعیت دارد و مردم آن اغلب کشاورز و دامدار هستند، با این وجود هیزج جزء روستاهای کم‌آب منطقه محسوب می‌شود. در این روستا چشمه‌ای وجود دارد که «سر زه» نامیده می‌شود. این چشمه محلی برای تامین آب روستا به شمار می‌رود. چشمه در محلی گود قرار دارد و تپه‌هایی از چهار طرف، آن را احاطه کرده‌اند.
مراسم شکرگزاری روستای هیزج
آب به عنوان یک عنصر مهم در فرهنگ‌ها و ادیان، در همیشه تاریخ مورد احترام ملت‌های مختلف بوده است. آب در دیدگاه ایرانیان به عنوان منشا پاکی و طهارت شناخته می‌شود. فرهنگ ایرانی بر پاکیزه نگه داشتن آب و زدودن آلودگی از چشمه‌ها و آب‌های جاری تاکید دارد و این کار را موجد ثواب اخروی می‌داند. به دلیل کویری بودن اقلیم ایران، منابع آبی از گذشته‌های دور با مشقت‌های فراوان، به وسیله فناوری پیچیده قنات از دوردست‌ها به محل زندگی مردم منتقل می‌شد و برای آشامیدن و کشاورزی مورد استفاده قرار می‌گرفت. ایرانیان بر اساس اعتقادات خود، قنات‌ها را معمولا به صورت عام‌المنفعه ایجاد می‌کردند. قنات‌ها توسط بانیانی که اغلب از بزرگان هر قوم بودند، تاسیس می‌شد. بیشتر بانیان حفر قنات، آن را وقف می‌کردند و معتقد بودند این کار حیات اخروی آنان را سرشار از نور و رحمت الهی خواهد کرد...
مراسم مردم روستای هیزج، مراسمی برای شکرگزاری آب و گرامیداشت این عنصر حیاتی است. این آیین را باید جلوه‌ای از باورهای مذهبی و کهن مردم ایران در تقدس آب به شمار آورد. در روستا یک چشمه وجود دارد که به عقیده مردم از روزگاران بسیار قدیم، جوشش داشته است. در اردیبهشت‌ماه (آپریل و می) این چشمه به دلیل آب شدن برف کوه‌های اطراف، پر آب‌تر از همیشه است. در یکی از جمعه‌های این ماه، مردم آیینی برای نیایش و شکرگزاری برگزار می‌کنند و آن را آیین «سر زه» می‌نامند.
درباره تاریخچه و پیشینه این آیین اقوال مختلفی وجود دارد، ولی برخی آن را به 300 سال پیش منسوب می‌کنند. از آن زمان تا کنون شکل سنتی و قدیمی برپایی آیین حفظ شده است و مردم به شیوه گذشته، در کنار چشمه به پخت غذا می‌پردازند.
در آیین شکرگزاری روستای شرزه، روستاییان در کنار چشمه جمع می‌شوند و اجاق‌هایی گلی بر پا می‌کنند. غذایی که در این مراسم پخت می‌شود، آش برنج یا شیربرنج است. هر کدام از خانواده‌ها شیر دام‌های خود را به همراه می‌آورد و با استفاده از آب چشمه غذای خود را آماده می‌کند. زمان برگزاری مراسم با دوره افزایش شیردهی دام‌ها تقارن دارد، از این رو مردم معتقدند استفاده از شیر دام‌ها برای برکت و افزایش شیر آن‌ها نیز مفید است. پس از آماده شدن غذا، مردم از آن می‌خورند و کمی از آن را نیز به عنوان هدیه درون چشمه می‌ریزند تا خوراک ماهی‌های کوچکی شود که در آب زندگی می‌کنند. به باور مردم روستا، اگر آنان بخشی از غذای خود را درون چشمه بریزند برکت آب بیشتر می‌شود. آن‌ها ماهی‌های چشمه را نظرکرده می‌دانند و صید آن‌ها را جایز نمی‌شمرند. هنگامی که بزرگ‌ترها به پخت غذا مشغولند، کودکان به درون چشمه می‌روند و در آن به بازی می‌پردازند. اهمیت مراسم برای روستاییان به اندازه‌ای است که اگر فردی از اهالی پیش از برگزاری آن خارج از روستا باشد، برای شرکت در آن خودش را به روستا می‌رساند.
ثبت ملی مراسم شکرگزاری روستای هیزج
آیین شکرگزاری سر زه روستای هیزج قهاوند در سال 2019 میلادی در فهرست میراث ناملموس ملی ایران به ثبت رسید.
| نام | شکرانه‌ای برای نعمت آب در آیین شکرگزاری روستای هیزج |
| کشور | ایران |
| ناحیه | همدان |
| شهر | قهاوند |
| نوع | سایر |
| ثبت | ملی |
آداب و رسوم
نوع کور رنگی را انتخاب کنید
کوری سرخ کوری سبز کوری آبی قرمز به سختی دیده می شود سبز به سختی دیده می شود آبی به سختی دیده می شود تک رنگ تک رنگ خاصتغییر اندازه فونت:
تغییر فاصله کلمات:
تغییر ارتفاع خط:
نوع ماوس را تغییر دهید: