تجارت در اسلام، گرچه فعالیتی مبادله‌ای است که انسان برای تأمین نیازهای زندگی خود و مرتبطان انجام می‌دهد، اما این فعالیت تنها به جنبه‌های مادی محدود نمی‌شود. تجارت در نگاه اسلامی، راهی برای آبادانی زمین، کمک به دیگران، و حتی تقرب به خداوند است. تجارت در اسلام تنها یک عمل اقتصادی نیست، بلکه عرصه‌ای است که در آن اخلاق، عدالت، و نیت‌های درونی انسان به آزمون گذاشته می‌شود.

اسلام به تجارت نگاه مثبتی دارد و آن را وسیله‌ای برای رشد و شکوفایی جامعه می‌داند. به همین دلیل، رباخواری را که به نظام اقتصادی جامعه لطمه می‌زند، از بزرگ‌ترین گناهان کبیره شمرده است. پیامبر اسلام (ص) خود نیز در جوانی به تجارت مشغول بودند و این نشان می‌دهد که تجارت، اگر با اصول اخلاقی و الهی همراه باشد، نه تنها امری پسندیده، بلکه عبادتی بزرگ است. قرآن کریم نیز در آیه‌ای زیبا به ارزش تجارت اشاره می‌کند و می‌فرماید: مردانی(انسان‌هایی بزرگ و ستوده) که تجارت و خریدوفروش ایشان را از یاد خدا غافل نمی‌سازد. بدین‌ترتیب اصل تجارت هیچ مانعی ندارد بلکه حتی مشغولیت انسان‌های بزرگ هم می‌تواند باشد.

یکی از اصول اساسی در تجارت اسلامی، رعایت عدالت و صداقت است. اسلام به شدت از کلاهبرداری، کم‌فروشی، فریب و هرگونه بی‌عدالتی در معاملات نهی کرده است. پیامبر اسلام (ص) فرمودند: «تاجر راست‌گو و امین، در روز قیامت با پیامبران، صدیقان و شهیدان خواهد بود.» این حدیث نشان می‌دهد که تجارت، اگر با صداقت و امانت‌داری همراه باشد، می‌تواند انسان را به بالاترین درجات معنوی برساند.

از سوی دیگر، تجارت در اسلام تنها به منافع شخصی محدود نمی‌شود، بلکه راهی برای جریان‌افتادن ثروت در بین آحاد جامعه می‌باشد. به همین دلیل، در قرآن به شدت از ثروت‌اندوزی نهی شده است. قارون در قرآن به‌عنوان نماد ثروت‌اندوزی معرفی شده است. مسلمانان تشویق شده‌اند که در تجارت خود، به نیازهای دیگران نیز توجه کنند. برای مثال، کمک به فقرا، ایجاد فرصت‌های شغلی، و ارائه کالاها و خدماتی که برای جامعه مفید است، از جمله مواردی است که در تجارت اسلامی مورد تأکید قرار گرفته است. درواقع، تجارت در اسلام، راهی برای خدمت به خلق خدا و آبادانی جامعه است.

اسلام همچنین به نیت انسان در تجارت اهمیت زیادی می‌دهد. اگر فردی با نیت خیرخواهی و خدمت به دیگران وارد تجارت شود، حتی فعالیت‌های اقتصادی او عبادت محسوب می‌شود. این نیت باعث می‌شود که تجارت از یک فعالیت صرفاً مادی فراتر رفته و به ابزاری برای تقرب به خداوند تبدیل شود.

در کنار این‌ها، اسلام به مسلمانان توصیه کرده است که در تجارت، به تعهدات خود پایبند باشند و از هرگونه رفتار غیرمنصفانه پرهیز کنند. این موضوع به‌ویژه در روابط تجاری با غیرمسلمانان نیز اهمیت دارد. مسلمانان موظف‌اند که در هر شرایطی، صداقت و انصاف را رعایت کنند و الگویی از اخلاق اسلامی باشند.

قرآن صراحتاً دستورهایی درباره کارهای مربوط به تجارت داده است مانند اینکه: «و هنگامى كه [جنسى را] پيمانه مى‌كنيد، پيمانه را كامل بدهيد، و [اجناس قابل وزن را] با ترازوى درست و صحيح وزن كنيد، اين براى شما بهتر و فرجامش نيكوتر است»، یا در آیه و سوره‌ای دیگر باز هم تذکر داده است: «و سنجش و توزین را به داد و عدل استوار داريد و در ترازو كاستى در ميان نياوريد» یا در جایی انذار داده و ترسانده است که وای برای کم‌فروشان! یا خواسته است که در معاملات، این معاملات ثبت و ضبط شود و بر آن گواه گرفته شود مبادا اختلافات و فراموشی مایه نزاع شود. طبیعی است که در اسلام به همان میزان که بر تجارت با رعایت اصول اخلاقی و انصاف تأکید شده، درمقابل بر ضرورت دوری از ربا(یعنی پول در ازای کالا و کار واقعی اخذ نشود) در معاملات نیز تأکید شده، چنان‌که با تعبیر جنگ با خدا از ربا یاد شده است.

تجارت در اسلام به‌عنوان یک مسئولیت اجتماعی نیز شناخته می‌شود. یک تاجر مسلمان باید به تأثیرات اجتماعی و محیطی فعالیت‌های خود توجه کند و از هرگونه فعالیتی که به جامعه یا محیط زیست آسیب می‌رساند، پرهیز کند. این نگاه، تجارت را از یک فعالیت صرفاً سودمحور به یک مسئولیت اخلاقی و اجتماعی تبدیل می‌کند. طبیعی است کسی که این شرائط و نگاه را داشته باشد جایگاه بالایی حتی به لحاظ معنوی پیدا خواهد کرد. به خاطر همین است که در روایتی از رسول خدا صلی‌الله علیه و آله و سلم نقل شده است که: تاجر دوست خداست.