عمارت آصف یا خانه کرد، بزرگ‌ترین موزه مردم‌شناسی اقوام ایران

موزه‌ها

خانه آصف وزیری یا به اختصار «عمارت آصف» یکی از آثار تاریخی مربوط به دوره قاجاریه (1796 تا 1925 م.) است که در شهر سنندج واقع شده و امروزه، به عنوان موزه مردم‌شناسی کردستان یا «خانه کرد» شناخته می‌شود. این اثر در سال 1996 م. (1375 خورشیدی) در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده و نمادی از هویت فرهنگی مردم کرد به شمار می‌آید.

خانه کرد سنندج بزرگ‌ترین موزه مردم‌شناسی اقوام ایران

در این مجموعه آثار ارزشمندی از فرهنگ و تاریخ مردم کردستان به معرض دید عموم گذاشته شده است. این عمارت در نزدیکی مسجد جامع سنندج قرار دارد که علاوه بر اهمیت تاریخی‌اش، به عنوان یکی از مراکز اصلی انجام آیین‌های مذهبی این شهر شناخته می‌شود.

گوشه‌ای از معماری زیبای خانه کرد سنندج

تاریخچه عمارت آصف وزیری

این بنا را میرزا علی نقی‌خان لشکرنویس بنیان نهاده است و نام آن، به خاطر لقب او (آصف اعظم) انتخاب شده است. وی در اواخر دوره صفویه (1501 تا 1736 م.) ساختمان این عمارت را آغاز کرد. در این دوره بخش شمالی بنا، شامل تالار تشریفات، اتاق‌ها و راهروهای طرفین، به همراه قسمتی از فضاهای بخش شرقی تاسیس شد. در دوره‌های بعد، قسمت‌هایی به شرح زیر به این بنا اضافه شده است:

• در نیمه نخست حکومت قاجاریه، بخش شرقی و غربی حیاط بیرونی و حمام عمارت به وجود آمده است،

• در سال‌های بین 1933 تا 1937 م. فضای اندرونی، سر در ورودی نیم‌هشتی اضافه و بخش غربی تالار تشریفات بازسازی شده است،

• بین سال‌های 1999 تا 2003 تمام قسمت‌های عمارت مجددا مرمت شده است. در این مرمت کلی سنگفرش‌های کف حیاط عوض شده و حیاط بخش خدمه به شکل امروزی درآمده است.

معماری عمارت آصف

خانه کرد مساحتی حدود چهار هزار متر مربع دارد. این بنا علاوه بر حیاط بیرونی، اندرونی، مطبخ و اتاق‌هایی برای خدمه، سر دری نیم‌هشتی، دالانی ورودی و اتاقی برای تقسیم آب دارد.

در ورودی مطبخ خانه کرد سنندج

حیاط بیرونی عمارت آصف

حیاط بیرونی، حیاط اصلی این ساختمان به شمار می‌رود و به شکل مستطیل، با دو ایوان و آب‌نما و باغچه ایجاد شده است. طرح این حیاط به شکل چهارباغ است و تالار اصلی با گچ‌بری‌هایی منحصر به فرد و مقرنس‌کاری و اورسی زیبا، در شمال آن واقع است. در بخش شرقی همین حیاط، فضاهایی شامل راهرو، دو اتاق و یک چهاردری واقع است، در غرب حیاط ایوانی سراسری با ستون‌های اجرای قرار دارد. در پشت ایوان، تالاری با اورسی زیبا واقع شده که طرح‌های اسلیمی زیبایی دارد. دو اتاق در دو طرف این اورسی واقع شده است.

نمایی از آینه‌کاری خانه کرد سنندج

حمام عمارت که در حیاط بیرونی قرار دارد، زیباترین حمام تاریخی سنندج به شمار می‌رود. ستون‌های سنگی حجاری‌شده و تزئینات آهک‌بری و کاشی‌کاری زیبای این حمام، به آن جلوه زیبایی بخشیده است.

حیاط اندرونی عمارت آصف

حیاط اندرونی نسبت به ساختمان اصلی بنا، کمی جدیدتر است. این قسمت در اوایل دوره پهلوی با در نظر گرفتن معماری بومی کردستان، به صورت دو اشکوبه، با یک طبقه زیرزمین و ایوانی با شش ستون چوبی و تزئینات گچ‌بری ساخته شده است. آب‌نمایی لوزی‌شکل با باغچه‌هایی در اطراف آن در این حیاط واقع شده است.

حیاط جنوبی عمارت آصف

در ضلع جنوبی عمارت، حیاطی کوچک قرار دارد که به حیاط مطبخ معروف است و آب‌نمایی سنگی در آن قرار دارد.

اتاق تقسیم آب

از آن جا که آب مورد استفاده عمارت از رشته‌قناتی در غرب سنندج تامین می‌شد، اتاقی در کنار دالان ورودی ساخته و به اتاق «تقسیم آب» معروف شده است. این اتاق برای تنظیم و تقسیم مناسب آب کاربرد داشته است.

معماری خاص خانه کرد متناسب با هوای کردستان

معماری خانه کرد با آب و هوای سرد و کوهستانی سنندج متناسب است. ساختار مربعی این بنا و طراحی فشرده قسمت‌های مختلف آن، امکان هدر رفت گرما را کمتر می‌کند و خانه را گرم‌تر نگه می‌دارد.

ساخت این عمارت به سوی شمال، موجب شده بیشترین جذب نور و گرما در آن صورت گیرد. سقف بخش‌هایی از عمارت، خصوصا عمارت شمالی (شاه‌نشین)، دو جداره ساخته شده و معمولا نسبت به دیگر قسمت‌ها گرم‌تر است.

تبدیل عمارت آصف به خانه کرد

پس از تبدیل عمارت آصف به موزه مردم‌شناسی مناطق کردنشین، این عمارت با عنوان «خانه کرد» هم شناخته می‌شود. خانه کرد بزرگ‌ترین موزه مردم‌شناسی مربوط به یک قوم در ایران است و دیدن آن، بسیار لذت‌بخش و آگاهی‌افزاست. نگارخانه، غرفه‌های زندگی شهری، مکتب‌خانه، قلاب‌بافی، زیورآلات، بخش کشاورزی، مشاغل و فنون، بخش اسناد و عکس‌های تاریخی، اتاق خان، بخش پوشاک، غرفه شکار، غرفه صنایع دستی، مطبخ روستایی و کتابخانه و مرکز اسناد، بخش‌های مختلف این موزه است.

اطلاعات

نام	عمارت آصف یا خانه کرد، بزرگ‌ترین موزه مردم‌شناسی اقوام ایران
کشور	ایران
ناحیه	کردستان
شهر	سنندج
نوع	اجتماعی