آب‌انبار شش بادگیر یزد، سازه‌ای تاریخی برای تامین آب شهری
آب‌انبار شش بادگیر یزد، سازه‌ای تاریخی برای تامین آب شهری
آب‌انبارها در سیستم آبرسانی قدیمی ایران در مناطق خشک و کویری به عنوان یکی از سازه‌های مهم به شمار می‌آمد. این سازه‌ها برای ذخیره آب و استفاده از آن در فصول کم‌باران سال و مواقع خشکسالی مورد استفاده قرار می‌گرفت. در شهر یزد که یکی از قدیمی‌ترین سامانه‌های آبرسانی از طریق قنات در آن وجود دارد، آب‌انبارهای زیادی ساخته شده است. آب‌انبار شش بادگیر، یکی از این آب‌انبارهاست که از نظر وسعت، نسبت به بسیاری آب‌انبارهای دیگر بزرگ‌تر است. این اثر تاریخی در قرن نوزدهم میلادی و در زمان حکومت سلسله قاجاریه ساخته شده است.
تاریخچه آب‌انبار شش بادگیر
آب‌انبار شش بادگیر به همت فردی به نام حاجی محمدحسین خیّر، فرزند نورالله یزدی ساخته شده است. در حال حاضر وقف‌نامه آب‌انبار موجود است و بر اساس آن، واقف با استفاده از عواید املاک و اموالی که در یزد و تفت داشته، آب‌انبار را ساخته است. پس از مرگ واقف، فردی به نام بهشتیان با استفاده از آب قنات وقف‌آباد، مهم‌ترین آب جاری در شهر یزد، آن را پر می‌کرد. با این حال امروز این آب‌انبار، خشک شده است و آبی در آن جریان ندارد.
در سال 1951 م. مرمتی روی این بنا صورت گرفته است.
ویژگی‌ها و کاربرد آب‌انبار شش بادگیر یزد
این آب‌انبار در محله تل یزد، یکی از محلات قدیمی این شهر واقع شده است. در هر آب‌انبار، بادگیرهایی برای ایجاد جریان هوایی و خنک کردن آب درون مخزن ساخته می‌شد. متناسب با وسعت آب‌انبار، تعداد این بادگیرها از یک تا شش عدد متغیر است. این آب‌انبار، به خاطر وسعت خود، شش بادگیر مجزا دارد و تنها آب‌انبار شش‌بادگیره ایران به شمار می‌رود. بادگیرهای مرتفع این بنا در کنار گنبد تخم‌مرغی‌شکل آن، جلوه و شهرتی بی‌مثال به این آب‌انبار بخشیده است.
گنبد و بادگیرهای آب انبار شش بادگیر یزد
بادگیرهای آب‌انبار شش بادگیر یزد، به دلیل جهت وزش باد در منطقه، به شکل هشت‌ضلعی ساخته شده است. این شکل برای افزایش بهره‌وری بادگیرها در جذب بادها از همه جهت‌ها انتخاب شده است.
این آب‌انبار مانند بسیاری از آب‌انبارهای سراسر ایران، تا چند دهه پیش نقش مهمی در تامین آب مورد نیاز شهروندان ایفا می‌کرد، ولی امروزه به دلیل کاهش سطح آب‌های زیرزمینی و استفاده از سامانه آب لوله‌کشی، از رونق افتاده و تنها به عنوان یک اثر تاریخی به آن توجه می‌شود.
فضای بین ورودی تا بادگیرها و گنبد آب‌انبار شش بادگیر، امروزه برای برگزاری برخی مراسم‌ها، خصوصا مراسم عزاداری ماه محرم، با برپایی چادر به عنوان حسینیه مورد استفاده قرار می‌گیرد.
با توجه به شکل و نحوه ساخت بادگیرها، گویا سه بادگیر در ابتدا، همراه با مخزن مدور آب‌انبار و سه بادگیر در هنگام بازسازی ساخته شده است. غلامرضا و علی سیاه، اساتیدی بوده‌اند که بادگیرها را در جریان عملیات مرمت به بنا افزوده‌اند.
معماری آب‌انبار شش بادگیر یزد
شکل کلی آب‌انبار شش بادگیر یزد، دایره‌ای‌شکل است. این آب‌انبار دو ورودی در شمال و جنوب دارد که با مقرنس‌کاری و کاربندی تزئین شده‌اند. با توجه به آن که در اطراف این آب‌انبار، مسلمانان و زرتشتیان زندگی می‌کردند، به نظر می‌رسد ورودی شمالی از سوی زرتشتیان و ورودی جنوبی از سوی مسلمانان مورد استفاده قرار می‌گرفت. البته در برخی منابع، چنین تفکیکی رد شده و دلیل وجود دو ورودی، زیادی جمعیت استفاده‌کنندگان از آب‌انبار ذکر شده است.
راه پله آب‌انبار شش بادگیر یزد که به پایاب آن منتهی می‌شود
برای رسیدن به مخزن، در مجموع 55 پله باید طی شود. ورودی‌های شمالی و جنوبی قرینه یکدیگر ساخته شده‌اند و بین پله‌های بیست و پنجم و بیست و ششم، یک هشتی با سنگ‌فرش آجری ساخته شده و طاق آب‌انبار، بعد از آن آغاز می‌شود. بدین ترتیب پله‌های آب‌انبار از دو قسمت روباز و مسقف تشکیل می‌شود. گنبد آب‌انبار به شکل تخم‌مرغ است و از این نظر زیبایی خاصی دارد. ارتفاع بادگیرهای بنا، 10 متر است. خزینه یا مخزن آب آب‌انبار، در دل زمین حفر شده و بادگیرها وظیفه جریان دادن هوا و خنک کردن آن را بر عهده داشتند. استفاده از شکل گنبدی برای سقف آب‌انبار، به این خاطر انجام می‌شود که در تمام طول روز، حداکثر نیمی از سقف زیر تابش خورشید باشد و فضای داخلی گرمای کمتری به خود جذب کند. مخزن این آب انبار چیزی بیش از دو هزار متر مکعب آب را در خود جای می‌دهد.
ثبت ملی آب‌انبار شش بادگیر یزد
این اثر بی‌نظیر تاریخی در سال 1978 میلادی (1357 خورشیدی) با شماره 1600 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.
| نام | آب‌انبار شش بادگیر یزد، سازه‌ای تاریخی برای تامین آب شهری |
| کشور | ایران |
| ناحیه | یزد |
| شهر | یزد |
| نوع | تاریخی |
| ثبت | ملی |
جاذبه‌های گردشگری و اماکن
Choose blindless
کوری سرخ کوری سبز کوری آبی قرمز به سختی دیده می شود سبز به سختی دیده می شود آبی به سختی دیده می شود تک رنگ تک رنگ خاصتغییر اندازه فونت:
تغییر فاصله کلمات:
تغییر ارتفاع خط:
نوع ماوس را تغییر دهید: