حمام ارگ کریم‌خانی، نخستین حمام خصوصی ایران
حمام ارگ کریم‌خانی، نخستین حمام خصوصی ایران
حمام‌های عمومی یکی از مهم‌ترین و قدیمی‌ترین زیرساخت‌های بهداشتی در ایران محسوب می‌شود. به خاطر تعهد و توجهی که به مسائل بهداشتی وجود داشت، در هر شهر، هر محله حمامی برای ارائه خدمات به اهالی داشت. حمام‌های عمومی، امروز به یکی از نمودهای شهرنشینی در مشرق‌زمین تبدیل شده‌اند. در گذشته معمولا به خاطر هزینه‌بر بودن عملیات احداث حمام و آبرسانی و تامین گرمایش آن، خانه‌ها به صورت جداگانه حمام نداشتند و وجود یک حمام خصوصی در یک منزل، از تمکن مالی صاحب‌خانه حکایت می‌کرد. حمام ارگ کریم‌خانی که یکی از اولین و قدیمی‌ترین حمام‌های خصوصی ایران به شمار می‌رود، بخشی از ارگ حکومتی کریم‌خان زند است که در اواخر قرن هجدهم میلادی بنا شده است.
حمام ارگ کریم‌خانی در کجا قرار دارد؟
در دوره زندیه، میدانی در شهر شیراز بنا شده بود که به میدان کریم‌خانی شهرت داشت. در این میدان عمارت بخش اداری شامل عمارت کلاه‌فرنگی و دیوان‌خانه، بخش اقتصادی شامل بازار وکیل و بخش نظامی شامل میدان مشق، وجود داشت. ارگ کریم‌خانی نیز در همین میدان واقع بود و خانه حاکم و هسته اصلی میدان به شمار می‌رفت. ارگ کریم‌خانی قلعه‌ای مستطیل‌شکل است که در هر گوشه آن برجی به ارتفاع 15 متر قرار دارد. این ارگ در سال‌های 1766 و 1767 ساخته شده است و در طراحی و اجرای آن بهترین معماران روزگار به کار گرفته شده‌اند. در کنار آن، بهترین مصالح در دسترس نیز مورد استفاده قرار گرفته و در تزئینات داخلی، حداکثر دقت به کار رفته است تا عمارتی درخور و کامل به وجود آید.
حمام ارگ، یکی از اجزای این عمارت است که همزمان با ساختمان کلی عمارت، کار ساخت آن هم به اتمام رسیده است.
ویژگی‌های حمام ارگ کریم‌خانی
حمام ارگ به عنوان یکی از نخستین حمام‌های خصوصی ایران، در اختیار خانواده سلطنتی بود. در جنوب شرقی حیاط، دری به سوی حمام کریم‌خانی وجود دارد. این حمام، تمام ویژگی‌های معماری مربوط به حمام‌های قدیمی را در خود دارد. دیوارهای حمام با گچ‌بری‌هایی ساده تزئین شده است و در سراسر آن، صندلی‌هایی مرمرین برای نشستن وجود دارد. تمام کف حمام با سنگ مرمر فرش شده است. استفاده از سنگ مرمر برای ساخت استخرهای عایق‌بندی‌شده آب گرم و آب سرد، توازنی توصیف‌ناشدنی در بنا ایجاد کرده است.
حمام بر خلاف اتاق‌های مجموعه، پایین از سطح محوطه قرار گرفته است. این کار در ساخت حمام مرسوم بود و علاوه بر عایق‌بندی بهتر اجزای مختلف، آبرسانی و حفظ گرما در آن را آسان‌تر می‌کرد.
معماری حمام ارگ کریم‌خانی
سربینه
در هنگام ورود، نخستین قسمتی که با آن روبرو می‌شوید، سربینه نام دارد. این قسمت رختکن حمام محسوب می‌شود و در آن، چهار سکو برای نشستن و کندن لباس تعبیه شده است. یک حوض هشت‌گوش با فواره‌ای در میانه آن، فضای سربینه را تزئین کرده است. در گوشه سربینه فضایی به وجود آمده تا در آن آتش روشن شود و علاوه بر گرم شدن محیط، گرما و زغال لازم برای درست کردن چای و قلیان فراهم آید.
در زیر سکوهای سربینه، محفظه‌هایی برای گذاشتن کفش و بسته لباس ایجاد شده است. سربینه علاوه بر پوشیدن و درآوردن لباس، محلی برای حجامت، خالکوبی، مشت و مال، صحبت و صرف چای و کشیدن قلیان نیز بوده است. در واقع حمام نه تنها محلی برای نظافت به شمار می‌رفت، بلکه برای گردهمایی، استراحت و تفریح نیز استفاده می‌شد. حتی برخی مراسم سنتی ازدواج همچون حنابندان، در حمام به اجرا در می‌آمد.
راهرویی که شیبی ملایم به سوی گرم‌خانه دارد، سربینه را به گرم‌خانه متصل می‌کند.
گرم‌خانه
گرم‌خانه به جز فضایی که به عنوان گرم‌خانه شناخته می‌شود، بخش‌هایی به نام خزینه و نورخانه هم دیده می‌شود. در فضای بزرگ گرم‌خانه دو حوض مستطیل‌شکل وجود دارد که فواره‌ای در میانه آن است. این دو حوض با آب سرد پر می‌شد.
سقف گنبدی‌شکل گرم‌خانه با چهار ستون سنگی یکپارچه نگه داشته شده است. روی سقف، جز نقوش اسلیمی که با آهک‌بری به وجود آمده، تزئین دیگری دیده نمی‌شود. کف حمام با سنگ پوشش داده شده است، کف حوض‌ها را هم با مرمر سبز پوشانده‌اند.
در میانه گرم‌خانه، زیر یک دیگ مسی بزرگ آتش روشن می‌کردند تا آب گرم مورد نیاز تامین شود. نورخانه نیز به انجام امور نظافت اختصاص داشته است.
ثبت ملی حمام کریم‌خان
این حمام به عنوان یکی از اجزای ارگ کریم‌خانی، در سال 1972 میلادی (1351 خورشیدی) به ثبت ملی رسیده است.
| نام | حمام ارگ کریم‌خانی، نخستین حمام خصوصی ایران |
| کشور | ایران |
| ناحیه | فارس |
| شهر | شیراز |
| نوع | تاریخی |
| ثبت | ملی |
جاذبه‌های گردشگری و اماکن
_crop.jpg)
Choose blindless
کوری سرخ کوری سبز کوری آبی قرمز به سختی دیده می شود سبز به سختی دیده می شود آبی به سختی دیده می شود تک رنگ تک رنگ خاصتغییر اندازه فونت:
تغییر فاصله کلمات:
تغییر ارتفاع خط:
نوع ماوس را تغییر دهید: