بازار قیصریه لار، قدیمی‌ترین بازار ایران

بازارها یکی از مهم‌ترین مراکز شهری در ایران قدیم به شمار می‌آمدند که امروز هم، مرکزیت خود را در بسیاری از شهرها حفظ کرده‌اند. بازار قیصریه لار نیز به عنوان یکی از بازارهای قدیمی ایران، در این شهر نقشی حیاتی ایفا می‌کند.

بازار قیصریه در کجا قرار دارد؟

شهرستان لارستان در جنوب استان فارس قرار گرفته است و آب و هوایی گرم و خشک دارد. شرایط دشوار اقلیمی، کشاورزی در این شهر را بسیار دشوار کرده، اما موقعیت لار در بین دو شهر مهم شیراز و بندرعباس، به این شهر به عنوان یک مرکز تجاری جایگاه مهمی بخشیده است. لار به خاطر موقعیت تجاری خود و ارتباط با کشورهای حاشیه خلیج فارس، یکی از شهرهای ثروتمند استان فارس به شمار می‌رود.
تاریخچه بازار قیصریه لار

می‌توان بازار قیصریه لار را قدیمی‌ترین بازار ایران به شمار آورد که مجموعه‌ای کامل از کالاها و محصولات روز در آن عرضه می‌شود. بر اساس برخی منابع تاریخی، ایده شکل‌گیری بازار وکیل شیراز، بازار چیت‌سازهای اصفهان و بازار بخارا از بازار قیصریه برداشت شده است.

در طول سالیان عمر این بازار، آن را بارها بازسازی و تعمیر کرده‌اند، اما شکل و طرح آن در 400 سال اخیر تغییر عمده‌ای به خود ندیده است. معمار اصلی بنا، فردی به نام استاد حسین آسوده است که از جمله معماران مطرح و زبردست دوران خود بوده است. وی به همراه فرزندان و برادران خود بازار را بنا نهاده است.

دلیل انتخاب نام قیصریه (که در ایران بازارهای زیادی به این نام وجود دارد)، اطلاق این نام به راسته یا سرایی طویل بوده که صرفا برای عرضه کالاهای ظریف و ارزشمند مانند طلا و جواهرات اختصاص داشته است. در واقع بازار قیصریه لار محل عرضه چنین کالاهایی بوده است و به تدریج اصناف دیگر در آن حضور پیدا کرده‌اند.

درباره قدمت بازار قیصریه لار، نظرات مختلفی وجود دارد. برخی دیرینگی آن را به 900 سال پیش بر می‌گردانند و برخی دیگر تاریخ ساخت آن را 1350 سال پیش می‌دانند. با این حال هر کدام از این احتمالات را در نظر بگیریم، بازار قیصریه لار را باید قدیمی‌ترین بازار ایران و الگویی برای ساخت بازارهای دیگر به حساب آورد.

ویژگی‌های بازار قیصریه لار

در بازار قیصریه مجموعه‌ای از هنر سنتی ایران در دوران پیش از صفویه (قبل از قرن شانزدهم) قابل مشاهده است. پیرامون این بازار چندین کاروانسرا ساخته شده که محل اسکان تاجران و کاروان‌های تجاری بوده است، ولی امروز کاربرد گذشته را ندارد. در ساخت این بازار بهترین مصالح و بالاترین دانش معماری آن دوران به کار گرفته شده است، به طوری که زمین‌لرزه سال 1960 م. که در لار و مناطق اطراف آن خرابی‌های بسیار به بار آورد، به آن آسیبی نرساند. عمده مصالح به کار رفته در ساخت این بازار، سنگ است. سنگ در زمین‌های اطراف شهر به وفور یافت می‌شود و به همین دلیل استفاده از آن بسیار آسان‌تر از دیگر مصالح بود.

معماری بازار قیصریه لار

بازار قیصریه به صورت چلیپایی طراحی شده و در مرکز آن، یک گنبد هشت‌ضلعی بی‌نظیر به وجود آمده است. سقف بازار از کف آن، حدود 18 متر ارتفاع دارد و در میانه هر قوس، یک نورگیر تعبیه شده است. به این نورگیرها «هورنو» گفته می‌شود. هورنو علاوه بر تامین نور، هوای محیط را تهویه می‌کند و موجب می‌شود در تابستان‌های داغ لار، هوای بازار تا 10 درجه سانتی‌گراد از محیط اطراف، خنک‌تر باشد. طاق‌های بلند بازار قیصریه در میان همه بازارهای ایران بی‌نظیر است.

مهم‌ترین جلوه هنر معماران بازار لار در طرح چهارسوق میانی آن خودنمایی می‌کند. گنبد ساخته شده در این محل، با سازه‌هایی تقویت شده که «خشخاشی» نامیده می‌شود. از این شیوه تقویت گنبد بعدها در برخی از مهم‌ترین بناهای گنبددار ایران، از جمله مسجد امام اصفهان، استفاده شده است.

هر کدام از چهار گذر اصلی که به فضای مرکزی وصل می‌شود، راسته نام دارد. هر کدام از راسته‌ها، نام مخصوص خود را دارند:

• راسته جنوبی: راسته میدان

• راسته شمالی: راسته آب‌فروشان

• راسته غربی: راسته کمرگیری

• راسته شرقی: راسته قصاب‌ها

راسته‌ها در فضای مرکزی به مسیری قابل تردد منتهی می‌شود که «غلام‌گردش» نام دارد. طراحی بازار به گونه‌ای است که امکان دیدن تمام حجره‌ها را فراهم می‌کند.

فضای بازار لار هنوز هم جلوه‌ای قدیمی دارد. هنوز هم به شیوه قدیم، در بازار لار کسبه‌ای که هم‌صنف هستند، در نزدیکی یکدیگر مشغول کارند.

ثبت ملی بازار قیصریه لار

بازار قیصریه لار در سال 1938 میلادی (1317 خورشیدی) با شماره 315 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.

اطلاعات

نام	بازار قیصریه لار، قدیمی‌ترین بازار ایران
کشور	ایران
ناحیه	فارس
شهر	لار
نوع	تاریخی
ثبت	ملی