خانه آقازاده ابرکوه، تنها بادگیر دو طبقه جهان

ابرکوه به دلیل قرار گرفتن در میان سه شهر تاریخی شیراز، یزد و اصفهان، موقعیت جغرافیایی ویژه‌ای دارد. مثل شهر یزد، در این شهر نیز به خاطر آب و هوای گرم و خشک و بافت کویری، بادگیر‌های فراوانی مشاهده می‌شود و خانه‌ها عمدتا از خشت ساخته شده‌اند. این شهر با برخورداری از آثار تاریخی فراوان، یکی از 14 مقصد برتر گردشگری در ایران است. خانه آقازاده از جمله آثار تاریخی این شهر به شمار می‌رود که در محله دروازه ابرکوه قرار دارد و در مجاورت آن، چند خانه تاریخی دیگر نیز واقع شده‌اند.

ویژگی‌ها خانه آقازاده ابرکوه

خانه آقازاده با مساحت 820 متر مربع، قدمتی 200 ساله دارد و در زمان حکومت قاجار ساخته شده است. این خانه متعلق به فردی به نام «سید حسین ابرقویی»، یکی از ثروتمندان ابرکوه بوده است و در آن یک بادگیر با شکلی ویژه به چشم می‌خورد. ساختمان به شکل دو طبقه ساخته شده و در همسایگی دیوار به دیوار آن، خانه‌ موسوی و خانه سید علی‌آقا، دو خانه قدیمی شهر ابرکوه به چشم می‌خورد. وجود راه ارتباطی بین این خانه‌ها نشان می‌دهد در گذشته، صاحبان این منازل با یکدیگر روابطی نزدیک و دوستانه داشته‌اند. ارتباط این خانه‌ها با یکدیگر با استفاده از ساباط برقرار شده است. ساباط‌ها دالان‌هایی کم‌ارتفاع هستند که معمولا روی آن‌ها، اتاق‌هایی ساخته می‌شود.

به خاطر ویژگی‌های منحصر به فرد این بنا، تصویر بادگیر دو طبقه خانه تاریخی آقازاده، پشت اسکناس 20 هزار ریالی ایران به چاپ رسیده است.

تصویر بادگیر دو طبقه خانه آقازاده روی اسکناس 20 هزار ریالی ایران

معماری خانه آقازاده ابرکوه

سر در اصلی ورود به خانه، در شمال غرب آن قرار دارد. این ورودی با یک دالان به گوشه حیاط راه دارد. اولین چیزی که پس از ورود به خانه، چشم بازدیدکنندگان را به خود خیره می‌کند، حیاط بزرگ و حوض زیبای میانه‌ آن است. این حوض با استفاده از سنگ و دقیقا در وسط حیاط ساخته شده است. اتاق‌های خانه در سه طرف حیاط ساخته شده است. هر کدام از این مجموعه اتاق‌ها، در یکی از فصول سال مورد استفاده قرار می‌گرفت. قسمت جنوبی به خاطر تابش کمتر آفتاب در تابستان، قسمت شمالی در زمستان و قسمت شرقی بنا در پاییز و بهار میزبان اهالی خانه بوده است.

حوض خانه آقازاده ابرکوه و باغچه‌های اطراف آن

هر کدام از اتاق‌های این خانه معماری خاصی دارند. اتاق اصلی بنا به شکل صلیبی ساخته شده و در قسمت جنوبی حیاط قرار دارد. برای تزئینات درها و پنجره‌ها از چوب استفاده شده است.

یکی از ویژگی‌های خاص خانه آقازاده، استفاده از بادگیری دو طبقه است. این بادگیر 18 متر ارتفاع دارد و در مجموع، 19 دریچه در آن تعبیه شده تا هوای خارج را به سوی اتاق‌های داخلی منزل، هدایت کند. این بادگیر حتی زمانی که وزش باد متوقف است، می‌تواند عملیات تهویه هوای داخل عمارت را انجام دهد. مهندسی ساخت چنین بادگیری در زمان خود بسیار دقیق بوده است، به شکلی که ساختمان هر دو طبقه طوری بر هم منطبق است که می‌تواند جریان هوایی را تشدید کند.

در این عمارت یک کلاه‌فرنگی هشت وجهی ساخته و با مقرنس‌هایی زیبا تزئین شده است. کلاه‌فرنگی نوعی پاوین به شمار می‌رود که در فضای باز و مشجر ساخته می‌شود و بیشتر در معماری بناهای سلطلنتی ایران به چشم می‌آید. به جز بادگیرها، در طاقچه‌ها، سقف و برخی جاهای دیگر بنا نیز از مقرنس استفاده شده است. وجود کلاه‌فرنگی موجب جذب نور و تامین روشنایی محیط می‌شود. تابش نور خورشید در شیشه‌های رنگارنگ کلاه‌فرنگی، جلوه‌ای زیبا و جذاب به این خانه می‌بخشد.

کلاه‌فرهنگی خانه آقازاده

یکی دیگر از ویژگی‌های جالب خانه آقازاده، وجود یک زیرزمین دست‌کند است که روی یک بستر سنگی قرار گرفته است.

عملیات 10 ساله مرمت روی این خانه که از سال 2006 م. آغاز شد، تا حد زیادی به مانایی زیبایی‌های نهفته در آن کمک کرد. وجود دو اقامتگاه در خانه حسینی‌دوست و موسوی امکانات مناسبی برای اسکان گردشگران در نزدیکی این خانه فراهم آورده است.

ثبت ملی خانه آقازاده ابرکوه

ارزش تاریخی و معماری بی‌نظیر خانه آقازاده ابرکوه سبب شد این اثر در سال 1997 میلادی (1376 خورشیدی) به عنوان یکی از آثار ملی در فهرست میراث فرهنگی ایران ثبت شود.

اطلاعات

نام	خانه آقازاده ابرکوه، تنها بادگیر دو طبقه جهان
کشور	ایران
ناحیه	یزد
شهر	ابرکوه
نوع	تاریخی
ثبت	ملی