خانه امام خمینی در قم، خانه‌ای ساده و کوچک برای مردی بزرگ

خانه‌ای خشتی، در قم؛ بی‌زرق و برق، اما آکنده از اندیشه و اراده! امام خمینی، کسی که میلیون‌ها نفر صدایش را از فراسوی مرزها شنیدند، سال‌هایی از عمر خویش را در خانه‌ای گذراند که نه نشانی از تجمل داشت، نه دروازه‌ای از طلا! همین خانه بود که نهضتی بی‌نظیر از آن شروع شد و پایه‌های سلطنتی 2500 ساله را به لرزه انداخت. امروز، خانه امام خمینی در محلهیخچال قاضی قم، تنها یک اثر تاریخی نیست؛ جلوه‌ای است از زندگی رهبری که در زندگی‌اش ثروت دنیایی را ناچیز و بی‌ارزش می‌دانست و تنها به دنبال رسیدن به هدف والای خود بود.

تاریخچه و ویژگی‌های خانه امام خمینی در قم

امام خمینی در سال‌های نوجوانی در خمین زندگی می‌کرد و به دلیل فوت پدرش، تحت سرپرستی آیت‌الله سید مرتضی پسندیده (برادر بزرگ‌ترش) قرار داشت. وی پس از طی مراحل اولیه تحصیل، از سال 1921 میلادی (1300 خورشیدی) به اراک و سپس قم رفت. با به قدرت رسیدن رضاخان و تاسیس سلسله پهلوی (1925 میلادی)، فعالیت حوزه‌های علمیه با موانع بسیاری مواجه شد. در این زمان حوزه‌های علمیه بزرگ ایران در شهرهایی همچون قم و مشهد به فعالیت مشغول بودند، ولی این فعالیت بسیار محدود و کنترل‌شده بود. امام خمینی که در سال 1929 میلادی (1308 خورشیدی) ازدواج کرده بود، پس از اقامتی کوتاه در تهران، به قم بازگشت و در منزلی استیجاری ساکن شد. وی در سال‌های بعد در خانه‌های استیجاری دیگری سکونت کرد و در نهایت در سال 1946 میلادی (1325 خورشیدی) هشتمین خانه‌ای را که در آن ساکن شده بود به قیمت 16500 تومان خریداری کرد. بهای این خانه با فروش بخشی از زمین‌هایی که امام خمینی در خمین از پدرش به ارث برده بود تامین شد. این خانه در کنار باقیمانده زمین‌های موروثی خمین، تنها مایملک امام خمینی در تمام طول زندگی‌اش بود. ایشان در سال 1984 میلادی (1362 خورشیدی) زمین‌های موروثی را برای کمک به مستمندان اختصاص دادند.

شماری از مهم‌ترین رویدادهای اوایل مبارزات امام خمینی با رژیم شاهنشاهی در این خانه رخ داده است، از جمله دیدار باعلی امینی، نخست‌وزیر وقت ایران در سال 1962 میلادی (1341 خورشیدی) در بحبوحه اعتراضات به لایحه انجمن‌های ایالتی و ولایتیکه در آن بندهایی برای تضعیف نقش مذهب در امور حکومتی وجود داشت. در زمان حمله رژیم شاه به مدرسه فیضیه و قیام 15 خرداد 1342 خورشیدی (1963 میلادی)، امام خمینی در این خانه سکونت داشت و رویدادها را از همین جا رهبری می‌کرد. ایشان در این مدت 33 سخنرانی سیاسی و اجتماعی ایراد کردند، 40 تلگرام سیاسی، 26 پیام و اعلامیه سیاسی، 46 نامه مبارزاتی و 82 اجازه شرعی صادر کردند و دو مصاحبه با رسانه‌ها انجام دادند.

با دستگیری و تبعید امام خمینی در سال 1964 میلادی (1343 خورشیدی) این خانه مدتی میزبان فرزند و برادر امام بود و سپس به عنوان دفتر امام خمینی فعالیت می‌کرد. پس از پیروزی انقلاب اسلامی این خانه فعالیت خود را به عنوان دفتر امام ادامه داد و پس از رحلت ایشان در 1979 میلادی (1368 خورشیدی) به آیت‌الله خامنه‌ای، جانشین ایشان واگذار شد. پس از انجام عملیات مرمت در سال 2011 میلادی (1390 خورشیدی) خانه برای بازدید عموم بازگشایی شد و امروز به عنوان محلی برای آشنایی با تاریخ انقلاب و معرفی زندگی امام خمینی شناخته می‌‌شود.

معماری خانه امام خمینی

خانه در محله یخچال قاضی قم قرار داشت. در آن دوران این محله در حاشیه شهر قم واقع بود، ولی به تدریج با گسترش فضای شهری، امروزه به یکی از محلات میانی این شهر تبدیل شده است. خانه در زمانی که امام خمینی آن را خرید، در میان یک باغ انار و بیمارستان‌هایسهامیه وفاطمیه محصور بود و تنها از سمت شمال امکان عبور و مرور به آن وجود داشت.

این منزل در سال 1942 میلادی (1321 خورشیدی) ساخته شده است و حدود 300 متر مربع وسعت دارد. مصالح به کار رفته در آن، خشت و اجر است. بنا از نظر معماری بسیار ساده است و تزئینات چندانی ندارد، با این حال حیاط ساده‌ای که با آجرهای ختایی فرش شده و حوض و باغچه‌هایی کوچک در آن قرار دارد، بسیار زیبا و مصفاست. خانه دو طبقه (زیرزمین و طبقه اول) دارد و فضاهای آن به دو قسمت اندرونی (غرب و جنوب) و بیرونی (شمال) تقسیم می‌شود. پس از ازدواج سیدمصطفی (فرزند ارشد امام خمینی) دو اتاق برای اقامت وی در جنوب غرب خانه ساخته شده است. این اتاق‌ها یک در جداگانه به کوچه و یک در به حیاط منزل امام دارند.

ثبت ملی خانه امام خمینی در قم