عمارت شاپوری شیراز، فرصت تجربه یک حس متفاوت

هر کدام از آثار تاریخی، ویژگی‌هایی مخصوص دارند و بازدید از آن حال و هوایی خاص به انسان می‌دهد، ولی از بین همه، شاید حسی که برخی از این آثار به انسان می‌دهند، تکرارنشدنی باشد. عمارت شاپوری شیراز، به دلیل معماری ویژه‌اش، شاید یکی از همین آثار تاریخی منحصر به فرد باشد. شیراز یکی از کلان‌شهرهای ایران است که قدمت آن به دوران باستان باز می‌گردد. این شهر با برخورداری از سه هزار اثر تاریخی ثبت شده در فهرست آثار ملی، در فرهنگ ایران‌زمین جایگاهی ویژه دارد و هر ساله میزبان شمار قابل توجهی از گردشگران است. از میان تمام آثار تاریخی شیراز، عمارت شاپوری، شکل و قیافه‌ای متفاوت دارد.

این عمارت را یکی از بزرگ‌ترین تاجران شیراز، به نام عبدالصاحب شاپوری ساخته است. به همین دلیل به نام عمارت «شاپوری» شناخته می‌شود. قدمت بنا به دوره پهلوی (اوایل قرن بیستم) بر می‌گردد. تا حوالی سال 1990 م. اهالی منزل در آن سکونت داشتند، ولی در سال 1999 م. آن را به دولت جمهوری اسلامی فروخته‌اند.

ویژگی‌های عمارت شاپوری شیراز

مساحت کل زمینی که عمارت در آن ساخته شده، 4635 متر مربع است و زیربنای ساختمان عمارت به 840 متر مربع می‌رسد. عمارت شاپوری در دو طبقه ساخته شده و هر طبقه، ویژگی‌هایی خاص دارد. برای ساخت طبقه اول از سنگ استفاده شده است. احتمالا هدف استفاده از این ماده اولیه، ایجاد استحکام در بنا برای ساخت طبقه دوم بوده است. در طبقه دوم، خشت و آجر مهم‌ترین مصالح مورد استفاده به شمار می‌رود.

علاوه بر ساختمان مرکزی، دو سه ساختمان دیگر هم در حیاط مشاهده می‌شود، دو ساختمان در شرق و دیگری در غرب عمارت جا گرفته است. ساختمان‌های شرقی از طریق یک در به هم متصل هستند.

اتاق‌های زیادی داخل عمارت وجود دارد. از میان این اتاق‌ها، برخی به صورت چندمنظوره مورد استفاده قرار می‌گرفت و برخی کاربری خاص داشت. یک راهرو پیرامون اتاق‌ها وجود دارد که روی دیوارهایش، نقاشی‌های زیبایی ترسیم شده است. این راهرو را با نام «راهروی غلام» می‌شناسند.

ویژگی‌های خاص عمارت شاپوری

اگر عمارت شاپوری را با سایر خانه‌های تاریخی موجود در ایران مقایسه کنیم، برخی ویژگی‌ها را در آن ویژه و منحصر به فرد خواهیم یافت:

1. ورودی بنا در محور اصلی آن قرار ندارد. در این ساختمان برای ورود به عمارت، باید در نمای شمالی به اندازه 90 درجه چرخش داشته باشیم.

2. در خانه‌های سنتی ایرانی بالکن دیده ‌نمی‌شود، ولی عمارت شاپوری بالکن دارد. بالکن طبقه اول این عمارت در سرتاسر آن امتداد یافته است.

3. بر خلاف بسیاری از بناهای سنتی ایرانی، عمارت شاپوری راه‌پله دارد. راه‌پله به محض ورود به ساختمان، در میانه آن قابل مشاهده است.

4. 14 ستون در عمارت تعبیه و به صورت قرینه کار شده است. این ستون‌ها شامل پایه، ساق و سرستون هستند، شکل آن‌ها مدور است و تزئینات گچ‌بری زیبا و بی‌نظیری روی آن کار شده است.

در پیشانی ایوان، تزئینات بسیار زیبایی دیده می‌شود. در این قسمت کاشی‌کاری‌های طرح هخامنشی قابل مشاهده است.

حیاط مرکزی و باغچه آن

ایستادن روی ایوان، منظره زیبای حیاط و حوض بزرگ میانه آن را برای شما قابل مشاهده خواهد کرد. در طراحی و اجرای حوض این عمارت نیز روشی به کار رفته تا با دیگر بناها تفاوت داشته باشد. حوض عمارت شاپوری بر خلاف دیگر بناها، شکل مستطیلی ندارد و به شکل پنج‌ضلعی است. از بالا، این حوض به شکل یک گل نیلوفر شکفته‌شده دیده می‌شود. پیرامون حیاط انواع درختان زینتی و درختان میوه کاشته شده است. در این باغ درختانی همچون سرو، افرا، چنار، کاج، نارنج، انار، توت، خرما و انجیر دیده می‌شود. گل‌های رز و شمعدانی میانه درختان، زیبایی باغ را دو چندان کرده است. کاملا مشخص است که ایجاد چنین باغچه‌ای، کاملا با سلیقه صاحب‌خانه انجام شده است تا به صورت خصوصی مورد استفاده قرار گیرد.

گلخانه‌ای در شمال شرق باغچه دیده می‌شود که در کنار آن، یک چاه حفر شده است. از آب این چاه برای آبیاری درختان استفاده می‌شد. یکی دیگر از منابع تامین آب مورد نیاز عمارت، قنات رکن‌آباد بود. امروزه به دلیل برداشت‌های بی‌رویه از منابع آب زیرزمینی و کاهش شدید باران‌ها، عمارت از آب رکن‌آباد بی‌بهره مانده است.

ثبت ملی عمارت شاپوری

نام این بنای دیدنی در سال 2000 میلادی (1379 خورشیدی) در فهرست آثار ملی ایران ثبت شد.

اطلاعات

نام	عمارت شاپوری شیراز، فرصت تجربه یک حس متفاوت
کشور	ایران
ناحیه	فارس
شهر	شیراز
نوع	تاریخی
ثبت	ملی