قلعه بختک لیلان، محوطه‌ای وسیع که احتمالا محافظ شهری باستانی بوده است
قلعه بختک لیلان، محوطه‌ای وسیع که احتمالا محافظ شهری باستانی بوده است
لیلان جنوبی‌ترین شهرستان استان آذربایجان شرقی محسوب می‌شود که به تازگی از شهرستان ملکان منفک شده است. این منطقه در 163 کیلومتری جنوب غربی شهر تبریز واقع است و با تهران، 678 کیلومتر فاصله دارد. قلعه بختک یکی از مهم‌ترین آثار تاریخی این شهرستان است.
جغرافیای شهر لیلان
شهرستان لیلان در سال 2023 میلادی به صورت مستقل رسمیت یافت. این منطقه به دلیل قرار گرفتن در بخش جنوب شرقی دریاچه ارومیه، به منابع آبی مناسبی دسترسی داشته است. لیلان بر خلاف بسیاری از مناطق استان آذربایجان شرقی، دشتی وسیع است و کوهستان‌های کمتری در آن دیده می‌شود. همین ویژگی‌ها، سبب شده منطقه‌ای حاصلخیز به وجود آید که از دیرباز مکانی مناسب برای سکونت انسانی محسوب می‌شد.
رودخانه فصلی لیلان‌چای که از کوه‌های سهند سرچشمه می‌گیرد، یکی از جاذبه‌های طبیعی لیلان به شمار می‌آید. این رودخانه پس از گذشتن از شهر خراجو، راه خود را از جنوب شرق لیلان به سوی دریاچه ارومیه ادامه می‌دهد و در نهایت به این دریاچه می‌ریزد.
مردم لیلان به زبان ترکی آذربایجانی صحبت می‌کنند و پیرو مذهب شیعه هستند. بیشتر اهالی لیلان به کشاورزی و باغداری مشغولند و انگور، محصول عمده این شهر است.
تاریخچه قلعه بختک لیلان
به عقیده کارشناسان، قلعه بختک به دوران باستان مربوط است. این قلعه شهر باستانی لیلان را همچون یک حصار در بر می‌گرفت و از این نظر به عنوان یکی از بزرگ‌ترین قلعه‌های جلگه‌ای ایران به شمار می‌رود. وسعت این قلعه 63 هکتار است و در دوره ساسانیان و اشکانیان (قرون سوم پیش از میلاد تا قرن هفتم میلادی) مورد استفاده بوده است. در مناطق اطراف قلعه لیلان، ده‌ها تپه باستانی بررسی شده که بیشترین آن‌ها در شرق قلعه قرار دارند. شمار این تپه‌ها به 56 می‌رسد و تپه‌های «الله‌قلی» و «چمن» مهم‌ترین آن‌ها به شمار می‌آیند.
اخیرا اکتشافات زیادی در قلعه بختک انجام شده و عملیاتی برای مرمت بخش‌هایی از آن صورت گرفته است. در این اکتشافات ادوات و تجهیزات نظامی مربوط به دوره ساسانیان به دست آمده است. البته با توجه به این که سنگ‌نبشته یا شاهدی قطعی از قدمت قلعه وجود ندارد، نمی‌توان به درستی دوره ساخت آن را مشخص کرد. در طول قرن‌ها، فرسایش و حوادث طبیعی همچون زمین‌لرزه، بخش‌های زیادی از این قلعه عظیم را دچار آسیب کرده و زمینه دخالت‌های انسانی در آن را به وجود آورده است.
وجود خرابه‌هایی که به عقیده کارشناسان به چند کاروانسرا مربوط است، احتمال عبور جاده ابریشم از لیلان را تقویت می‌کند. بدین ترتیب این شهر محلی برای اتراق کاروان‌ها محسوب می‌شد و هر سال مسافران زیادی را به خود می‌پذیرفت. وجود بقایای برج‌های دیده‌بانی و استحکامات نظامی در ارتفاعات شرقی شهر کنونی لیلان، تا حد زیادی اهمیت تاریخی این شهر را تایید می‌کند.
ویژگی‌های قلعه لیلان
قلعه لیلان دیوار‌هایی ضخیم از جنس خشت و گل دارد. این دیوارها امکان نفوذ دشمن را تا حد زیادی کم می‌کرد. شکل کلی قلعه، بیضی مایل به ذوزنقه است. بر طبق نظر برخی باستان‌شناسان، شهر باستانی شیز که در منابع تاریخی مورد اشاره قرار گرفته، درون این قلعه قرار داشته است. این نظریه مدعی است این شهر باستانی به عنوان پایتخت تابستانی محسوب می‌شد و آتشکده‌ای بزرگ در آن وجود داشت.
شهر شیز اقامتگاه تابستانی خسرو پرویز، بیست و چهارمین پادشاه سلسله ساسانی بود. وی در خلال سال‌های 590 تا 628 میلادی بر ایران حکومت کرد. پادشاهی خسروپرویز را آخرین پادشاهی باشکوه ایران باستان توصیف می‌کنند. وی قصرها و عمارات زیاد و تجملات فراوان داشت و به موسیقی توجه زیادی نشان می‌داد، به طوری که دربار او محل حضور چند تن از مشهورترین موسیقی‌دانان ایران باستان بود. با این وجود، خسروپرویز مردی تندخو و بی‌رحم بود و در نهایت به دلیل همین ویژگی‌ها، قلمرو وسیع ایران و میراث ارزشمند پدرانش را به نابودی کشاند و موجبات سقوط سلسله ساسانیان را فراهم آورد.
شهر شیز بر اساس متون تاریخی در نزدیکی دریاچه ارومیه، در میانه راه مراغه و تبریز قرار داشت و به دلیل آن که چشمه نفت در آن بود، آتشکده آذرگشسب در آن ایجاد شده بود. این شهر به عنوان پایتخت آذربایجان شمرده می‌شد.
ثبت ملی قلعه بختک لیلان
این قلعه باستانی در سال 2000 میلادی (1379 خورشیدی) در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.
| نام | قلعه بختک لیلان، محوطه‌ای وسیع که احتمالا محافظ شهری باستانی بوده است |
| کشور | ایران |
| ناحیه | آذربایجان شرقی |
| شهر | لیلان |
| نوع | تاریخی |
| ثبت | ملی |
جاذبه‌های گردشگری و اماکن
Choose blindless
کوری سرخ کوری سبز کوری آبی قرمز به سختی دیده می شود سبز به سختی دیده می شود آبی به سختی دیده می شود تک رنگ تک رنگ خاصتغییر اندازه فونت:
تغییر فاصله کلمات:
تغییر ارتفاع خط:
نوع ماوس را تغییر دهید: