درخت نارنج و نقش آن در سنت‌ها و رسوم شیرازی‌ها
درخت نارنج و نقش آن در سنت‌ها و رسوم شیرازی‌ها
قطعا اگر به شیراز بروید، زیبایی درختان نارنج توجه شما را جلب خواهد کرد. پیچیدن عطر بهار نارنج در صبح‌های بهاری شیراز، تجربه‌ای است که از خاطر هیچ گردشگری نخواهد رفت. درخت نارنج برای شیرازی‌ها جایگاه ویژه‌ای دارد و برای آنان درختی قابل احترام به حساب می‌آید.
درخت نارنج، مهمان خانه شیرازی‌ها
مردم شیراز تلاش می‌کنند در خانه‌های خود، باغچه‌ای درست کنند و در آن درخت نارنج بکارند. آنان «حوض» و درخت نارنج را آن قدر مهم می‌دانند که آن را «چشم خانه» می‌شمارند.
شیرازی‌ها به دو دلیل در خانه‌های خود نارنج می‌کارند: اول به دلیل سازگاری این درخت با هوا و طبیعت شیراز و دوم، به خاطر باروری آن. درخت نارنج در سراسر سال سرسبز است و به خانه‌ها و معابر شهر زیبایی می‌بخشد. این درخت از ابتدای بهار شکوفه می‌دهد و از اواخر آپریل، با باز شدن شکوفه‌هایش، عطری بی‌نظیر در هوا پخش می‌کند.
کاربرد شکوفه‌های نارنج
شیرازی‌ها به خاطر آن که می‌دانند تمام شکوفه‌های نارنج به میوه تبدیل نخواهند شد، بعضی از آن‌ها را می‌چینند. معمولا در موقع برداشت شکوفه‌ها، پارچه‌ای در زیر درخت پهن می‌کنند تا شکوفه‌ها در آن بریزد. بعد از جمع کردن و تمیز کردن بهارنارنج، آن را در اتاقی پهن می‌کنند تا خشک شود. بعد از خشک شدن بهارنارنج‌ها، آن را در کیسه‌های پارچه‌ای یا ظرف‌های شیشه‌ای نگهداری می‌کنند. در طول سال بهارنارنج خشک‌شده برای عطر دادن به نوشیدنی‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. دمنوش بهارناریج نیز یکی از نوشیدنی‌های محبوب در میان شیرازی‌هاست.
به جز این، از بهارنارنج برای درست کردن یک مربای خوشمزه نیز استفاده می‌شود. تهیه این مربا کاری دشوار و زمان‌‌بر است. اول بهارنارنج را چند بار می‌شویند تا تلخی آن گرفته شود و سپس در چند مرحله، آن را به مربایی تبدیل می‌کنند که از طبعی گرم برخوردار است.
یکی دیگر از کاربردهای بهارنارنج، تهیه عرق بهارنارنج است. این عرق با طبع گرم خود، برای تهیه شربت مورد استفاده قرار می‌گیرد.
میوه و برگ و چوب نارنج
میوه درختان نارنج در اوایل پاییز می‌رسد. شیرازی‌ها این میوه‌ها را می‌چینند تا به عنوان چاشنی غذاهایی مثل یخنی، سبزی‌پلو با ماهی و غذاهای پلویی دیگر استفاده کنند. برخی از مردم شیراز هنگامی که به عنوان مهمان به منزلی می‌روند، شکوفه یا میوه نارنج را به عنوان با خود هدیه می‌برند.
برگ‌های نارنج نیز برای تزئین برخی غذاها مورد استفاده قرار می‌گیرد. شیرازی‌ها غذاهای نذری همچون آش یا شله‌زرد را در کاسه می‌ریزند، آن را درون یک بشقاب می‌گذارند و گرد آن را با برگ نارنج تزئین می‌کنند. اگر ظرف نذری بازگردانده شود، درون آن چند برگ سبز نارنج می‌گذارند تا مراتب قدردانی و تشکر خود را اعلام کنند.
به خاطر احترامی که شیرازی‌ها برای نارنج قائلند، در بدرقه مسافران، چند برگ نارنج را درون کاسه‌ای آب می‌ریزند و پشت سر مسافر روی زمین می‌پاشند. اعتقاد شیرازی‌ها بر این است که ریختن آب پشت سر مسافر او را از خطرات سفر در امان نگه می‌دارد.
هر چند درخت نارنج را بی‌دلیل قطع نمی‌کنند، ولی گاهی که درختی به دلیلی قطع شد، چوب آن به عنوان ماده اولیه با ارزشی برای هنرهایی همچون معرق‌کاری و منبت‌کاری به کار می‌رود.
تقسیم نارنج بین خانواده‌ها
در گذشته، در بسیاری از خانه‌های شیراز چند خانواده با هم زندگی می‌کردند. در زمان رسیدن میوه نارنج، همه خانواده‌ها با هم در موعدی خاص جمع می‌شدند تا آن را بچینند و بین خود تقسیم کنند. هر خانواده سهم خود را در جایی خنک نگه می‌داشت تا در طول سال، هر زمان به آن نیاز داشت، از آن استفاده کند. گاهی هم نارنج‌ها روی درخت باقی می‌ماند تا هر خانواده‌ای به نارنج نیاز داشت، سهمیه خود را از روی درخت بچیند. بدین ترتیب هر خانواده می‌توانست در هر زمان، به میوه تازه دسترسی داشته باشد.
باورها درباره چیدن میوه نارنج
شیرازی‌ها اعتقاد داشتند چیدن نارنج در شب، شوم است، برای همین بزرگان خانه، بچه‌ها را از چیدن نارنج در شب، منع می‌کردند. یکی از دلایل این کار، از بین بردن مزاحمت احتمالی برای پرندگانی بود که در طول شب در میان درختان نارنج، مشغول استراحت بودند. مردم شیراز برای این پرندگان احترام زیادی قائل بودند و آنان را مهمان خانه خود می‌پنداشتند. حتی گاهی برای آنان غذا فراهم می‌کردند.
باور دیگر مردم شیراز این بود که اگر همه میوه‌های یک درخت نارنج را یک جا بچینند، درخت قهر خواهد کرد. به همین خاطر همیشه تعدادی از نارنج‌ها روی درخت، خصوصا شاخه‌های بالایی باقی می‌ماند. البته مردم شیراز با دانستن این که باقی ماندن میوه‌ها بر درخت و سنگین ماندن شاخه‌های آن، به درخت آسیب وارد می‌کنند، نچیدن همه میوه‌ها یا باقی گذاشتن تعداد زیادی از میوه‌ها روی شاخه درختان را نامطلوب می‌دانستند.
آداب چیدن میوه نارنج
شیرازی‌ها برای چیدن نارنج آداب خاصی داشتند و تلاش می‌کردند در چیدن میوه، کمترین آسیب ممکن به درخت وارد شود. معمولا ابتدا میوه‌های شاخه‌هایی که به زمین نزدیک‌تر است، با دست چیده می‌شود و برای چیدن میوه‌های شاخه‌های بالاتر، چوب بلندی که سر آن چنگکی دو‌شاخه دارد مورد استفاده قرار می‌گیرد. به این وسیله «نارنج‌چین» می‌گویند و به کار بردن آن برای حفظ احترام درخت نارنج و محافظت آن در برابر آسیب‌های احتمالی است.
| نام | درخت نارنج و نقش آن در سنت‌ها و رسوم شیرازی‌ها |
| کشور | ایران |
| ناحیه | فارس |
| شهر | شیراز |
| نوع | سایر |
| ثبت | بدون ثبت |
آداب و رسوم
نوع کور رنگی را انتخاب کنید
کوری سرخ کوری سبز کوری آبی قرمز به سختی دیده می شود سبز به سختی دیده می شود آبی به سختی دیده می شود تک رنگ تک رنگ خاصتغییر اندازه فونت:
تغییر فاصله کلمات:
تغییر ارتفاع خط:
نوع ماوس را تغییر دهید: