جشن عروسی چنشت، آیینی پر از شادی

با وجود آن که بسیاری از روستاها در گذر زمان، چهره عوض کرده‌اند و اصالت خود را از دست داده‌اند، هنوز هم می‌توان روستاهایی را پیدا کرد که به جز بناها و ظاهر آن، سبک زندگی اهالی‌اش هم به همان شکل سنتی و اصیل باقی مانده است. روستای «چنشت» یکی از همین روستاهاست. این روستا به خاطر داشتن پیشینه‌ای کهن، بافتی تاریخی و سنت‌هایی قدیمی شهرت دارد. «مراسم عروسی چنشت» مشهورترین آیین روستاست که کاملا به شکل سنتی برگزار می‌شود و از این نظر، اهمیت ویژه‌ای دارد.

چنشت در کجا قرار دارد؟

روستای چنشت در شهرستان سربیشه استان خراسان جنوبی، در شرق ایران واقع شده است. جنشت با بیرجند نزدیک 60 کیلومتر فاصله دارد و جمعیت آن بیش از هزار نفر است. قرار گرفتن روستا در میان کوه‌های باقران، آب و هوای آن را نسبت به مناطق اطراف متعادل‌تر و زمین‌های آن را برای ایجاد مزارع و باغات مستعدتر کرده است. کارشناسان واژه «چنشت» را شکل دگرگون‌شده عبارت «چون بهشت» می‌دانند. برخی دیگر نیز معتقدند از آن جا که در طول سال چندین رود فصلی به سوی روستا جاری می‌شد، آن را «چند شط» نامیدند که در طول زمان به «چنشت» تغییر شکل داد.

لباس سنتی روستای چنشت بر تن دختربچه‌های روستا

عروسی چنشت، ویژگی‌ها و نحوه برگزاری

بیشتر ازدواج‌های روستای چنشت بین اهالی آن صورت می‌گیرد. در نظر اهالی ازدواج دختر و پسری که هر دو اهل روستا هستند نیکو و پسندیده است. مردم چنشت برای عقد (انعقاد پیوند زناشویی) دو روز و برای عروسی (رفتن عروس به منزل داماد) دو یا سه روز را به جشن و سرور می‌پردازند. پیش از برگزاری مراسم، فردی از ریش‌سفیدان خانواده داماد برای خواستگاری نزد خانواده دختر می‌رود. این اقدام نخستین کاری است که در فرایند برگزاری عروسی به اجرا در می‌آید. در صورت رضایت خانواده دختر، مراسم رسمی خواستگاری با حضور پسر و پدر و مادر او و چند تن از بزرگان فامیل صورت می‌گیرد. این افراد با حضور در منزل دختر، پیشنهاد ازدواج را با خانواده دختر در میان می‌گذارند. خانواده پسر در مراسم خواستگاری شرایط کاری و برخورداری او از منزل و امکانات زندگی را شرح می‌دهند، خانواده دختر نیز نظر خود درباره موضوعاتی همچون مهریه را بیان می‌کنند. در گذشته در مهریه مقداری وجه نقد به همراه یک اتاق از خانه‌ای که داماد در اختیار داشت در نظر گرفته می‌شد. علاوه بر آن مواردی متناسب با شان و جایگاه خانواده‌ها به مهریه افزوده می‌شد که گاهی ممکن بود شامل چند راس گوسفند باشد. امروزه به شیوه‌ای که در تمام ایران مرسوم است، تعدادی سکه طلا را به عنوان مهریه در نظر می‌گیرند. در خواستگاری زمان برگزاری مراسم عقد و عروسی هم تعیین می‌شود.

چند روز قبل از برگزاری مراسم عقد، عروس و داماد به همراه شماری از بزرگ‌ترها برای خرید به شهر می‌روند و اقلام مورد نیاز مراسم را خریداری می‌کنند. خانواده داماد هنگام بازگشت از شهر آن چه را که به عنوان پیشکش خریداری شده است، روی طبق‌هایی قرار می‌دهند. سپس طبق‌ها را روی سر می‌گذارند و به منزل عروس می‌روند تا هدایا را به وی تقدیم کنند. پس از تقدیم هدایا، بزرگان فامیل شام را در منزل پدر عروس مهمان می‌شوند. صبح روز بعد، خانواده عروس در مراسمی عروس را تا خانه پدر داماد همراهی می‌کنند و صبحانه را به همراه شربت و شیرینی در آن جا صرف می‌کنند. بعد از صرف صبحانه، عروس در آن جا می‌ماند و بقیه به خانه‌های خود باز می‌گردند. عروس تا زمانی که به خانه داماد برود، صبح و بعدازظهر به خانه پدر داماد می‌رود و به کارهای آن جا رسیدگی می‌کند. در مقابل داماد نیز در برخی امور، همچون کشاورزی، دامداری و جابجا کردن هیزم به پدر عروس کمک می‌کند. معمولا در نخستین روزی که عروس به خانه پدرشوهر می‌رود، مردم ناهار را مهمان داماد هستند و روز بعد، سر سفره پدر عروس می‌نشینند!

نمایی کلی از روستای چنشت

روز اول عروسی، اقوام درجه یک عروس و داماد لباس‌های نو بر تن می‌کنند و به همراه اهالی روستا به محلی به نام «سرِ گُدار» می‌روند. در این محل نوازندگانی حضور دارند که تا زمان ناهار به نوازندگی می‌پردازند. ناهار این روز را پدر عروس و شام آن را پدر داماد تهیه می‌کند. شب مراسم حنابندان با حضور بزرگان و معتمدان روستا برگزار می‌شود. در این مراسم دست و پای عروس و داماد حنا بسته می‌شود. این کار به نشانه عزم عروس و داماد برای شروع فصلی نو از زندگی‌شان است.

در روز دوم عروسی مراسمی با عنوان «برنج‌بران» انجام می‌شود که در آن داماد مقداری برنج (مثلا 100 کیلوگرم) را تهیه می‌کند، سپس نیمی از آن را به خانواده عروس می‌دهد و بقیه را بین بزرگان روستا تقسیم می‌کند. در گذشته داماد در این مراسم با خود هیزم به همراه می‌برد. علاوه بر این داماد به بستگان عروس هم لباس‌هایی هدیه می‌دهد. «مشاطه» یا آرایشگر عروس و همکاران او نیز از داماد انعامی می‌گیرند. «خالِ عروس» دیگر مراسمی است که در این روز برگزار می‌شود. در این روز خانم‌های روستا در منزل عروس جمع می‌شوند و در مدتی که مشاطه به آرایش عروس مشغول است، اشعاری را می‌خوانند. عصر روز دوم، ابتدا شیربهایی را که قبلا مشخص شده به پدر عروس تقدیم می‌کنند و اسبی را که توسط خانواده عروس تزئین شده است، تحویل می‌گیرند. سپس داماد لباس مخصوص می‌پوشد، خود را معطر می‌کند و دسته‌گلی به دست می‌گیرد تا به نزد عروس برود...

لباس‌های سنتی رنگارنگ مردم چنشت زیبایی مراسم عروسی را دوچندان می‌کند

با وجود آن که اطلاعات دقیقی درباره شکل‌گیری مراسم عروسی روستای چنشت در دست نیست، از اقوال کهنسالان این گونه بر می‌آید که قدمت مراسم حداقل چند صد سال است و در طول این سال‌ها مراسم با همین کیفیت برگزار می‌شود.

ثبت ملی عروسی روستای چنشت

مراسم روستای چنشت به خاطر حفظ اصالت خود و برگزاری به شیوه سنتی در سال 2009 میلادی (1388 خورشیدی) در فهرست آثار ملی ناملموس ایران به ثبت رسید.