آیین یارون عقدا، رسمی قدیمی در سوگواری امام حسین

امام حسین، پیشوای سوم شیعیان است که در میان مسلمانان، احترام فراوانی دارد. این احترام ناشی از فداکاری بی‌نظیر ایشان برای دفاع از حق است؛ زمانی که یزید، حاکم ظالم دوران، از ایشان تقاضای بیعت کرد. یزید برای جلب رضایت امام حسین حاضر بود ثروت فراوانی به او بدهد یا حتی ایشان را به حکومت ممالک اسلامی بگمارد، با این وجود امام حسین که پیروی از چنین ظالمی را مخالفت با دین می‌دانست در برابر خواسته‌های یزید تسلیم نشد و در نهایت در روز دهم محرم (عاشورا) به همراه یارانش در سرزمین کربلا به شهادت رسید. در ایران ماه محرم جلوه‌گاه ابراز ارادت مردم به شهیدان بزرگوار کربلاست. چند روز پیش از شروع محرم، همه مردم به نصب پارچه‌های سیاه‌رنگ (به نشانه عزا) و نمادهای مخصوص محرم مشغول می‌شوند. عزاداری‌های محرم از شب اول این ماه شروع می‌شود و در روزهای نهم (تاسوعا) و دهم به اوج می‌رسد و تا 50 روز بعد (پایان ماه صفر) ادامه می‌یابد. البته ممکن است در دیگر مواقع سال نیز مراسم‌های مشابهی برگزار شود، شبیه جلسات هفتگی یا ماهانه که می‌توان نمونه‌هایی از آن را در هر شهر و محله ایران مشاهده کرد.
در سراسر ایران برگزاری مراسم عزاداری امام حسین در طول قرن‌ها، زمینه ایجاد سنت‌ها و آیین‌هایی را فراهم آورده است که امروز، بخشی مهم از فرهنگ ایران‌زمین به شمار می‌آیند. این آیین‌ها در هر گوشه ایران متناسب با فرهنگ، جغرافیا و تاریخ آن رنگ و بویی مخصوص به خود گرفته است. از میان این آیین‌ها، برخی به خاطر ویژگی‌های منحصر به فرد خود، در میان میراث ناملموس ایران به ثبت رسیده‌اند، همچون آیین یارون عقدا که به شکلی خاص برگزار می‌شود.

عقدا در کجا قرار دارد؟
عقدا از توابع شهرستان اردکان در شمال استان یزد است. عقدا نزدیک 32 کیلومتر با شهر اردکان فاصله دارد و آب و هوای آن گرم و خشک است. این شهر نزدیک 700 سال میزبان آتش مقدس زردشتیان بوده است و از این نظر شهرتی ویژه دارد. برخی منابع قدمت این شهر را به شش هزار سال پیش می‌رسانند. این شهر همچون دیگر شهرهای کویری ایران، خانه‌هایی از خشت و گل دارد. بافت شهری یزد آثاری از دوره آل مظفر (حکومتی محلی که در قرن چهاردهم میلادی بر این منطقه حکم راند) تا دوره معاصر را در خود دارد، از این نظر می‌توان اصالت و قدمت آن را بی‌نظیر توصیف کرد.

آیین یارون عقدا چگونه برگزار می‌شود؟
این آیین در پنج شب اول محرم، شب اول صفر و دهه آخر صفر برگزار می‌شود. هر هفته در روزهای پنجشنبه نیز آیینی مشابه در عقدا جریان دارد ولی گستردگی برنامه‌های محرم و صفر، بسیار بیشتر است. مراسم در میدان‌های علیا و سفلی شهر عقدا شروع می‌شود و در حسینیه بزرگ به پایان می‌رسد. عزاداران در آیین یارون عقدا در قالب دو دسته به حرکت در می‌آیند و زمان‌بندی به شکلی است که هر دو گروه عزادار که از حسینیه‌های علیا و میدان سفلی به راه افتاده‌اند، با هم به حسینیه بزرگ وارد شوند. پس از ورود عزاداران به حسینیه، دو دسته بزرگ و یکپارچه شکل می‌گیرد. در این هنگام فردی دست راست خود را بالا می‌برد و با صدای بلند به لعن یزید و قاتلان امام حسین می‌پردازد. سایرین نیز با گفتن «بیش باد» سخن او را تایید می‌کنند. مردم محلی این کار را «شا کشیدن» می‌گویند. عزاداران سپس دو حلقه تشکیل می‌دهند و با گفتن ذکرهایی دست‌های خود را به سینه می‌کوبند.
در مسیر حرکت به خاطر احترامی که جامعه ایرانی برای افراد مسن (ریش‌سفیدان) قائل است، دسته نخست به آنان اختصاص دارد و جوان‌ترها در دسته دوم حضور دارند. زنان و دختران نیز این دسته‌ها را همراهی می‌کنند و کودکان با در دست داشتن پرچم‌هایی که روی آن‌ها اسامی امام حسین و یاران ایشان نوشته شده است، در پیشاپیش عزاداران به راه می‌افتند. هر کدام از دسته‌ها به نوبت، اشعاری را در جواب هم هم‌خوانی می‌کنند.
پس از برگزاری عزاداری در حسینیه بزرگ، دسته‌هایی که از بخش‌های علیا و سفلی راهی حسینیه بزرگ شده‌اند، مسیر طی‌شده را به سوی حسینیه‌های خود باز می‌گردند. به محض رسیدن به حسینیه‌ها، اشعاری که در مسیر خوانده می‌شد تغییر می‌کند و پس از ورود به آن، شا کشیدن که در حسینیه بزرگ انجام شده بود، تکرار می‌شود.

ثبت ملی آیین یارون عقدا
این آیین در سال 2015 میلادی (1394 خورشیدی) در فهرست آثار ناملموس ملی ایران به ثبت رسید.