لباس کردی، آمیزه‌ای از زیبایی، دوام و فرهنگ
لباس کردی، آمیزه‌ای از زیبایی، دوام و فرهنگ
هر کدام از اقوام ایرانی، با توجه به جغرافیا، آداب و رسوم و فرهنگ‌شان، لباس‌های مخصوص خود را به وجود آورده‌اند. این لباس‌ها به گونه‌ای تکامل یافته که هم محافظی برای جان و بدن مردم باشد، هم عناصر زیبایی را در خود داشته باشد.
لباس کردی که در میان اقوام مختلف کرد ساکن ایران و کشورهای منطقه با تفاوت‌هایی اندک، مشترک است، قدمتی فراوان دارد و از سنت‌های این قوم بزرگ سرچشمه می‌گیرد.
تاریخچه لباس کردی
یکی از اسنادی که در آن می‌توان نمونه‌هایی مشابه پوشش امروزی کردی مشاهده کرد، حجاری‌های ورودی کاخ آپاداناست. آپادانا در زمان حکومت هخامنشیان (550 تا 330 پیش از میلاد) بنا شده و کار ساخت آن در حدود سال 485 پیش از میلاد به پایان رسیده است. در حجاری‌های این کاخ در میان کسانی که برای پادشاه هدیه آورده‌اند، یک نفر با لباس کردی قابل تشخیص است.
اجزای لباس کردی
مردم قوم کرد در ایران، ترکیه، سوریه و عراق زندگی می‌کنند. در ایران استان‌های کردستان، ایلام، آذربایجان و خراسان بیشترین کردها را در خود دارد. پراکندگی اقلیم کردها در منطق مختلف، موجب شده پوشش آن‌ها با حفظ اصول کهن خود، تفاوت‌هایی پیدا کند.
یکی از ویژگی‌های لباس کردی، ایجاد پوشش از سر تا پا برای مردان و زنان است. در این جا به تفکیک مهم‌ترین اجزای لباس کردی زنانه و مردانه تشریح می‌شود:
لباس کردی زنانه
شاید در میان لباس‌های سنتی ایرانی، لباس کردی زنانه از نظر زیبایی و تنوع طرح و رنگ همتا نداشته باشد. این لباس‌ها ممکن است تا 11 جزء گوناگون داشته باشد: کفش، شلوار، زیرپیراهن، پیراهن، جلیقه، قبا، نیم‌تنه یا یل، دستمال سه‌گوش زینتی، عمامه، روسری و گاهی سربند، از اجزای این لباس است که ممکن است هر کدام چند جزء دیگر داشته باشد.
معمولا برای تهیه لباس کردی زنانه از پارچه‌های ساتن، مخمل، تور و حریر استفاده می‌شود. این پارچه‌ها با انواع پولک، ملیله و منجوق زینت پیدا می‌کند.
• جافی: شلوار کردی زنانه است که مانند شلوار کردی مردانه، از بالا گشاد است و در قسمت مچ پا، تنگ می‌شود. بر اساس نوع کاربرد، جنس جافی می‌تواند تغییر کند، بنابراین جافی که برای مراسم سنتی مورد استفاده قرار می‌گیرد با جافی که در کارهای روزمره به تن می‌شود، متفاوت است، ولی در هر صورت برای دوخت آن از پارچه‌های نخی سبک استفاده می‌شود.
در برخی مناطق به جافی، «درپه» هم می‌گویند. البته درپه در قسمت پایینی خود، روی مچ پا، تفاوت‌هایی با جافی دارد. در میان اقوام کرد ساکن ایران، زنان کرد کرمانج که در شمال شرقی کشور زندگی می‌کنند به دلیل استفاده از لباس‌های کوتاه‌تر، نسبت به کردهای مناطق غربی، شلوارهای تنگ‌تری می‌پوشند.
• کراس: پیراهن بلند زنان کردی است. این تن‌پوش دوختی ساده دارد و بر روی آن، چند تکه لباس دیگر نیز به تن می‌شود. پایین‌تنه کراس بسیار گشاد است و معمولا با استفاده از پارچه‌های گران‌بها دوخته می‌شود. در شمال شرقی ایران این نوع پیراهن کوتاه‌تر است و به همین دلیل در زیر آن، «شلیته» به تن می‌کنند. شلیته لباسی رنگین است و به قدری چین دارد که گاهی تا 12 متر پارچه برای دوخت آن به کار می‌رود.
• شال کمر: شال کمر زنانه، روی کراس بسته می‌شود و تا هشت متر طول و 40 سانتی‌متر عرض دارد.
• کلنجه: جلیقه‌ای است که یکی از تن‌پوش‌های فاخر و زیبای کردی به حساب می‌آید، پوشیدن آن، بسیار پرطرفدار است و ممکن است در مناطق مختلف اسامی متفاوتی به خود بگیرد. برای مثال در هورامان آن را «سوخمه» می‌گویند.
گاهی کلنجه آستین‌های بلندی دارد که در قسمت مچ دست، تنگ می‌شود. پارچه‌های که برای دوخت کلنجه به کار می‌رود، مخمل زرشکی، یشمی یا قرمز است. در این تن‌پوش از سرمه‌دوزی، پولک‌دوزی و منجوق دوزی برای تزئین استفاده می‌شود. گاهی روی کلنجه، لباس بلندی به نام قبا می‌پوشند که تا مچ پا می‌رسد.
• سربند و کلاه زنانه: در کردستان پوشش‌های متنوعی برای سر و موی زنان مورد استفاده قرار می‌گیرد. کلاو یا کلاه یکی از این پوشش‌هاست که شکلی استوانه‌ای دارد و معمولا با پولک‌دوزی زیبا شده است. کلکه روسری یا دستار بلندی که به جای کلاه استفاده می‌شود، گلوه‌نی که نوعی روسری برای مراسم رسمی است، ده‌سمال یا همان سه‌گوش زینتی که در مراسم عروسی به جای روسری استفاده می‌شود، عرقچین که بیشتر نوعروسان کرد از آن استفاده می‌کنند و پوششی مناسب برای آویختن زیورآلات است و یاشار که زنان کرمانج از آن استفاده می‌کنند و چارقدی از جنس حریر است و تمام اجزای سر به جز چشم‌ها را می‌پوشاند، دیگر پوشش‌های زنان کرد برای سر و مو محسوب می‌شود.
• پای‌پوش‌ها: زنان کردی معمولا جوراب‌های پشمی نقش‌دار به پا می‌کنند. کفش‌های آنان می‌تواند از جنس چرم یک‌تکه باشد که در جلو تیز می‌شود و منگوله‌ای تزئینی روی آن قرار می‌گیرد. در شمال شرق ایران کفشی به نام «کومخ» یا «تیماج» مورد استفاده قرار می‌گیرد که از پشم بز حاصل می‌شود. کومخ معمولا سبزرنگ است ولی رویه و کناره‌اش با نخ‌های رنگین ابریشمی تنوع رنگ پیدا می‌کند.
لباس کردی مردانه
لباس مردان کردی، می‌تواند 9 تکه داشته باشد: عرقچین، سربند، پیراهن، کت، پستک یا جلیقه، شلوار، جوراب، کفش و شال کمر.
• دمه‌قپان: شلوار کردی مردانه است که گاهی آن را هم‌نام شلوار زنانه، «جافی» هم می‌گویند. رنگ این شلوار معمولا قهوه‌ای است و مثل شلوار زنانه، در قسمت مچ پا تنگ می‌شود، اما کمر آن لیفه‌ای است.
• یل: نیم‌تنه‌ای کوتاه با آستینی بلند است که تا مچ می‌رسد. معمولا آستینی سمبوسه‌ای روی یل پوشیده می‌شود که عبارت است از پارچه‌ای بلند و سفیدرنگ که از آرنج تا مچ، دور دست پیچیده می‌شود. در انتهای آستین سمبوسه‌ای هم پارچه‌ای مثلثی به دور بازو می‌پیچند و به آن سرانی می‌گویند.
• شال کمر: شال بلندی که طول آن به 20 متر می‌رسد و عرض آن معمولا 30 تا 60 سانتی‌متر است، روی لباس بسته می‌شود. شال کمر به جایگاه و مقام مردان کرد بستگی دارد و بزرگان قبایل و شخصیت‌های مهم، شال‌هایی بلندتر به کمر خود می‌بندند.
• پستک: جلیقه‌ای مخصوص روزهای سرد سال است که با پشم یا نمد تهیه می‌شود. پستک دکمه ندارد و بسته نمی‌شود، در قسمت پایین آن نیز یک چاک وجود دارد.
• گیوه: پای‌پوش مردان کرد است که معمولا سفید است. گیوه به صورت کامل با دست و با استفاده از مواد اولیه طبیعی ساخته می‌شود.
• ساق‌بند: معمولا در فصول سرد سال برای محافظت از پا در برابر سرما و رطوبت، از این تن‌پوش استفاده می‌شود. ساق‌بند کردی پوزوانه هم نام دارد و از جنس پشم است. در هنگام عبور از مناطق کوهستانی، ساق‌بند به مردان کمک می‌کند بدون مزاحمت قسمت گشاد شلوار خود، راه بروند.
• پوشش سر: از آن جا که کردها معتقدند سر مردان نباید برهنه باشد، انواع کلاه و دستار در پوشش کردی مورد استفاده می‌گیرد. شال یا کلاغه پارچه‌ای بلند و غالبا سیاه‌رنگ است که به دور سر پیچیده می‌شود. کلاه هم برای پوشاندن سر کاربرد دارد ولی معمولا آن را با پارچه‌ای سیاه، سرخ یا سفید که پیچ نام دارد، می‌پیچند و محکم می‌کنند.
| نام | لباس کردی، آمیزه‌ای از زیبایی، دوام و فرهنگ |
| کشور | ایران |
| ناحیه | کردستان |
| نوع | هنری |
| ثبت | بدون ثبت |
آداب و رسوم
نوع کور رنگی را انتخاب کنید
کوری سرخ کوری سبز کوری آبی قرمز به سختی دیده می شود سبز به سختی دیده می شود آبی به سختی دیده می شود تک رنگ تک رنگ خاصتغییر اندازه فونت:
تغییر فاصله کلمات:
تغییر ارتفاع خط:
نوع ماوس را تغییر دهید: