اسلام به معنای پذیرش و همراه شدنی است که برای آن باید فرد از چیزی بگذرد. دین اسلام، اسلام نامیده شده است زیرا فرد از خودرأیی و استقلال درگذشته و بودن خدایی را که با سرنوشت انسان کار دارد و از آفرینش او هدفی دارد پذیرفته و به دستورات و خواسته‌های این خدای خالق که آفریدگار تمام جهانیان است، به کلی رو می‌کند. این انسان از این‌که خود را مرکز همه چیز ببیند عبور کرده، با این‌ مطلب که خدا در مرکز همه چیز باید باشد و او باید خود را با این خدا تنظیم کند، همراه می‌شود. در صلح و ترک دعوا و نبرد هم انسان همین کار را می‌کند یعنی بودن و زندگی همراه با دیگری را می‌پذیرد و شاید به خاطر همین باشد که اسلام از ریشه سلم به معنای صلح گرفته شده است. البته معنای دیگر این ریشه سلامت و عافیت و صحت و دوری از نواقص و عیوب است. گویی در اسلام هم، آدمی با پذیرش خدایی که خالق است و واقعیت جهان به او وابسته است، خود را از شر گره‌های بیهوده درونی رها می‌کند و اعوجاج ناشی از مقابله با واقعیت جهان را از جان خود باز می‌کند و دیگر از درون، دعوا و جنگی با حقیقت و واقعیت جهان ندارد.
گویی گلاویز شدن با حقیقت جهان و انکار حقیقت آشکار الهی، نوعی نقص و عیب و نارسایی است که با اسلام و پذیرش دین ارسالی از سوی خدای این جهان، تمام می‌شود و مسلمان در آغوش حقیقت جهان به صلح و عافیت و سلامت می‌رسد.

اسلام آغاز دینداری است و تازه با آن دینداری شروع می‌شود و در مقابل آن کفر یا شرک یا نفاق است. در نفاق با این‌که فرد به ظاهر خود را تسلیم خدا نشان می‌دهد اما در باطن در فکر سرکشی و طغیان و سر باززدن از دستورات الهی است و این اسلام راستین نیست. در کفر که خود به معنای پوشاندن است، فرد نامسلمان حقیقت عالم را که وابستگی از درون آن به خالق خویش است نادیده گرفته، با تلاشی بیهوده آن را پنهان می‌کند. در شرک با این‌که وجود حقیقت برتر و حتی خلقت الهی تأیید می‌شود اما فرد با گمان و فکر خطا، دیگرانی چون بت‌ها را شریک آن حقیقت برتر قرار می‌دهد.

تسلیم به حقیقت برتر و پذیرش دستورات او دروازه ورود به دین آسمانی است و جز با این امکان ورود به دین نیست. البته قدری جلوتر باید گفت کسی که تسلیم می‌شود در مقابل دست‌کم سه حقیقت باید تسلیم گردد؛ این‌که جهان آفریدگاری دارد، این‌که او در آفرینش هدفی داشته و انسان را رها نکرده و بنابراین پیامبران و هدایت‌گرانی حامل پیام آسمانی خویش برای هدایت انسان فرستاده است و دیگر این‌که سرانجام زندگی انسان در دنیا، ورود به دنیایی برتر است و همگان روزی در آن دنیای برتر در محضر آفریننده خود گرد خواهند آمد و متناسب با اعمالشان یا در بهشت یا در جهنم جای‌گاه خواهند یافت.

ازآن‌جا که همه ادیان آسمانی پذیرندگان خویش را به این سه مضمون و مطلب دعوت کرده‌اند، بنابراین نامیدن این ادیان به نام اسلام هم نادرست نیست ولی از نظرگاهی دیگر اسلام نامی اختصاصی برای دین حضرت محمد ص است که به عنوان دین آخر بشر دانسته شده است. البته هر مسلمانی همزمان که به پیامبر خویش و فرستاده شدن او توسط خالق جهان باور دارد، به فرستاده شدن سایر پیامبران آسمانی مانند ابراهیم، موسی و عیسی در دوره‌های پیشین باور دارد و از این جهت بنا به دستور کتاب مقدس مسلمانان، بین ایشان تفاوتی نمی‌گذارد.

جالب آن‌که یک مسلمان در هر روبه‌رو شدن با فرد دیگر چه مسلمان و چه غیرمسلمان و به عنوان اولین سخنی که به زبان می‌آورد به او «سلام» می‌کند؛ واژه‌ای که هم‌ریشه با خود اسلام است و می‌خواهد یادآور موضع آغازین و صلح‌آمیز یک مسلمان با سایر بندگان و مخلوقات الهی باشد. این‌که موضع نخستین یک مسلمان نه دعوا و جدال و جنگ بلکه اعلان صلح و همراهی است.

پذیرش اسلام که با اعتراف و بر زبان‌آوردن پذیرش خالق بر جهان و نیز وجود فرستاده آخرین خداوند یعنی حضرت محمد ص به شکل رسمی رخ می‌دهد، باعث می‌شود که علاوه بر روابط معمولی که یک انسان با انسان دیگر دارد، برخی روابط خاص مانند ازدواج، استفاده از غذای یکدیگر و مانند آن با سایر مسلمانان آسان و مقدور گردد و ازآن پس یک تازه مسلمان بتواند به راحتی با سایر مسلمانان ارتباطاتی این‌چنین داشته باشد. البته این بدان معنا نیست که یک مسلمان نمی‌تواند هیچ ارتباطی با پیروان ادیان دیگر یا حتی کافران داشته باشد اما بدین‌معناست که دایره و عمق و سهولت ارتباطات بین مسلمانان بسیار وسیع‌تر و آسان‌تر است.

نکته مهم و پایانی این‌که اعتراف به وجود خداوند و پیامبران و سرانجام جهان، به هیچ وجه نهایت دعوت دین اسلام نیست بلکه بالاتر از این، مراحل و خواسته‌هایی از یک مسلمان وجود دارد که به ویژه با کلمه «ایمان» بیان می‌شود یعنی همین اعترافات در لایه‌های عمیق قلبش وارد شود چنان‌که در مراحل برتر هیچ فاصله‌ای بین گفتار و رفتار و قلب او نباشد. اما رسیدن به این مراحل، اموری است که باید یک مسلمان به تدریج و البته با تلاش و استمرار و کمک‌گرفتن از خدای متعال درصدد رسیدن بدان‌ها باشد.