قرآن در فرهنگ مسلمانان کتاب مقدسی است که خداوند از طریق پیامبر آن را به انسان رسانده و با آن با ما سخن گفته است. یک مسلمان قرآن را راهنمای زندگی و مرجع اندیشه و سرمنشأ معنویت برای همه انسان‌ها می‌داند.

قرآن نه تنها مجموعه‌ای از کلمات زیبا و پرمعناست، بلکه چراغی است که راه درست زیستن را نشان می‌دهد. در هر صفحه و آیه از قرآن پیامی برای رشد و نزدیک‌تر شدن به خالق وجود دارد. در فرهنگ اسلامی، قرآن به عنوان کتاب هدایت معرفی شده که انسان را از تاریکی جهل و ناامیدی به سوی نور و دانایی و آرامش هدایت می‌کند و نقشه‌ای دقیق برای پیمودن مسیر زندگی ارائه می‌دهد.

قرآن معجزه الهی است و تفاوت این معجزه با معجزات دیگر پیامبران (مانند عصای موسی و زنده کردن مردگان توسط عیسی) در این است که معجزات آنها مخصوص زمان خودشان بود، اما قرآن معجزه‌ای ابدی برای همه زمان‌ها و مکان‌هاست. دلیل اعجاز قرآن این است که هیچ‌کس نتوانسته مانند آن را بیاورد، حتی با اینکه همه بشر و جنیان را به این کار فراخوانده است. وجود تنها یک نسخه از قرآن بدون کوچکترین تفاوتی با هر قرآنی دیگر در دنیا نیز دلیلی بر این اعجاز است.

یکی از خاصیت‌های قرآن این است که در همه زمان‌ها و در همه مکان‌ها به درد انسان‌ها می‌خورد. وقتی با انسان حرف می‌زند گویی در اکنون نازل شده و پیام‌ها و آموزه‌ها و زندگی روزمره انسان را برایش بازگو می‌کند. زبان قرآن زبانی لطیف و بی‌همتاست؛ با کلماتی که از عمق معنا و زیبایی سرشار است و قلب انسان را تسخیر می‌کند. آیات قرآن نه تنها پیام الهی را منتقل می‌کند بلکه آهنگ کلمات و جملات قرآن، روح انسان را آرامش می‌دهد. این زیبایی زبانی و آوایی به گونه‌ای است که حتی کسانی که زبان قرآن را نمی‌دانند تحت تأثیرش قرار می‌گیرند.

قرآن در فرهنگ اسلامی زنده محسوب می‌شود. او خودش حیات دارد. در منطق قرآن هر کسی که روی دو پا راه می‌رود زنده محسوب نمی‌شود، بلکه حقیقت حیات و زندگی در سایه قرآن، با کسب کمالات حقیقی و انسانی و معنوی و اتصال به خالق به دست می‌آید. قرآن مدعی است که می‌تواند انسان را به این حیات و زیست واقعی برساند.

یکی از ویژگی‌های شگفت‌انگیز قرآن این است که تمام انسان‌ها مخاطب او هستند؛ برای همه اقشار در همه سن‌ها با هر سطحی از دانش قابل درک است. از کودکی که داستان‌های ساده را درک می‌کند تا دانشمندی که از عمق مفاهیم علمی و فلسفی قرآن می‌خواهد بهره ببرد، همه می‌توانند از قرآن استفاده ببرند.

خدا بی‌واسطه با انسان در قرآن سخن گفته و این غیر از تفسیرهای علمی است که برای قرآن توسط دانشمندان گفته می‌شود. بلکه هر انسانی با مراجعه به قرآن به این حقیقت دست می‌یابد که خدای تبارک و تعالی بی‌واسطه با او سخن گفته است.

در فرهنگ قرآنی، اخلاق و معنویت جدایی‌ناپذیر از یکدیگر هستند. قرآن انسان‌ها را به رعایت اصول اخلاقی چون راستگویی، عدالت، محبت، احسان و کمک به دیگران دعوت می‌کند. در این کتاب ایمان و عمل صالح به عنوان دو بال برای رسیدن به کمال معرفی شده‌اند. نه ایمان بدون عمل صالح کافی است و نه عمل صالح بدون ایمان به درد انسان می‌خورد.

یکی دیگر از خصوصیات قرآن عملی بودن آموزه‌های آن است. قرآن انسان را به مفاهیمی دعوت می‌کند که در آن تعادل میان معنویت و مادیت باشد. اینگونه نیست که قرآن انسان را به معنویت دعوت کند و از زندگی مادی محروم کند، بلکه همزمان که انسان را به گرایش به معنویت و مسائل ماورایی و اتصال به غیب دعوت می‌کند، در همان حال به امور مادی، اجتماعی، سیاسی و خانواده، کار، تلاش و مسئولیت‌پذیری در همین عالم مادی دعوت می‌کند. بلکه زندگی خوب دنیوی و مادی را راهی و طریقی برای رسیدن به معنویت و کمالات انسانی و رسیدن به خالق می‌داند.

قرآن انسان را به عشق ورزیدن و محبت دعوت می‌کند. البته بالاترین عشق، عشق به خالقی است که قرآن او را مهربان‌ترین و بخشنده‌ترین معرفی می‌کند و انسان را به بازگشت به آغوش بی‌کران رحمتش فرا می‌خواند. اینگونه انسان در تمرین رفتارها و افکار دینی، عشق‌ورزی و محبت را می‌آموزد و در سایه ایمان به قرآن و عشق و محبتی که خالق به انسان داده، انسان در تبعیت از قرآن به جایی می‌رسد که به همه مخلوقات خداوند عشق بورزد و محبت کند، حتی مخالفت‌هایی او با دشمنان خدا نه از سر کینه‌ورزی و یا عداوت شخصی بلکه به خاطر دغدغه هدایت و رسیدن ایشان به کمال خواهد بود.