«داستان راستان»: گزیده‌ای از برترین داستان‌های آموزنده

ادبیات

داستان راستان در دو جلد منتشر شده است. استاد مطهری با استناد به متون دینی و تاریخی حکایت‌ها و روایت‌های وقایع و رخدادهای صدر اسلام را برای نسل جوان جامعه گردآوری کرده است. هدف از گردآوری این حکایت‌ها بیان نکات اخلاقی و تربیتی به زبانی ساده برای نسل جوان جامعه است. شهید مطهری در مقدمه جلد اول می‏نویسد: تاکنون کتابی که مولف به منظور هدایت و ارشاد و تهذیب اخلاق عمومی، داستان‌های سودمند واقعی از کتاب‌های تاریخ و حدیث استخراج کرده باشد و در دسترس عموم قرار داده باشد، نوشته نشده است. داستان راستان پاسخی به جای خالی این رویکرد است که در دهه 40 و 50 با وجود سخت‎گیری‌های نظام پهلوی در رابطه با مباحث دینی نوشته شد. کتاب داستان راستان سرگذشت کسانی است که می‌خواهند در راه راست گام بردارند، افرادی که در قرآن‌کریم «صدّیقین» نامیده شده‌اند.

جلد اول داستان راستان

جلد اول داستان راستان، شامل 75 داستان است. شهید مطهری در پاورقی هر صفحه، منابع داستان را برای رجوع خوانندگان ذکر کرده است. سعی شده داستان همان‌گونه که در منابع و احادیث روایت شده است نقل شود. شهید مطهری می‌نویسد: «نویسنده از خیال خود چیزی به اصل داستان نیافزوده یا چیزی از آن کم نکرده است». داستان‌های کتاب با قلمی روان و همه فهم نگاشته شده تا همه توان مخاطب درگیر فهم و فکر در رابطه با مفهوم و محتوای داستان باشد. داستان‌های کتاب داستان راستان علاوه بر اینکه راهنمای اخلاقی و اجتماعی سودمندی برای جوانان است، می‌تواند سنگ محک جدی برای آشنایی مخاطب با وضع جامعه اسلامی؛ یعنی آنچه در پیرامونش اتفاق می‌افتد با آنچه که منابع و کتب اسلامی بیان کردند، باشد. خواننده با خواندن داستان راستان، با حقیقت روح تعلیمات اسلامی آشنا می‎شود و می‌تواند خود و محیط و جامعه‌اش را با این مقیاس‌ها اندازه بگیرد و ببیند در جامعه‌ای که او زندگی می‌کند و همه طبقات خود را مسلمان می‌دانند و احیانا بعضی بیشتر از بقیه سنگ اسلام را به سینه می‎زنند، چه اندازه معنی و حقیقت اسلام در رفتار و گفتار آنها وجود دارد.

داستان‌های جلد دوم داستان راستان

جلد دوم داستان راستان 50 داستان دارد. جلد دوم تقریبا با فاصله چهار سال از جلد اول منتشر شده است. شهید مطهری علت این تاخیر را مشغله کاری و علت تصمیم برای نگارش جلد دوم را استقبال مردم از داستان‌های جلد اول بیان کرده است. شهید مطهری استقبال از جلد اول داستان راستان را نشانه این می‌داند که مردم آماده شنیدن و خواندن مطالب خوب دینی هستند و فقط باید نویسندگان دینی به خودشان زحمت بدهند، آثاری سومند به جامعه عرضه کنند. 50 داستان‎ جلد دوم کتاب از داستان‎های جلد اول طولانی‌تر هستند. داستان‎های جلد دوم منحصر به داستان‌های احادیث نیست و از کتاب‌های تاریخ نیز در آن استفاده شده است.

تذکر یک بیماری اجتماعی شایع

شهید مطهری در مقدمه جلد اول کتاب آسیب‌شناسی جدی نسبت به تفکری که به دلیل سادگی، نوشتن داستان راستان را نقد می‌کردند واکنش نشان داده است. شهید مطهری می‌نویسد اگر این طرز فکر مربوط به یک نفر یا چند نفر بود چیزی نمی‎نوشتم، «متاسفانه این طرز فکر –که جز یک بیماری اجتماعی و یک انحراف بزرگ از تعلیمات عالیه اسلامی چیزی دیگری نیست- در اجتماع ما زیاد شیوع پیدا کرده است. به همین دلیل است که ما امروز از لحاظ کتب مفید و مخصوصا کتب دینی و مذهبی سودمند، بیش از اندازه فقیریم. نتیجه اینکه آنچه بایسته و لازم است نوشته نمی‏شود و چیزهایی که زائد و بی‌مصرف است پشت سر هم چاپ و تالیف می‌گردد. چه خوب گفته خواچه نصیرالدین طوسی: افسوس که انچه برده‎ام باختنی است/ بشناخته‌ها تمام نشناختنی است. برداشته‌ام هر آنچه باید بگذاشت/ بگذاشته‌ام هرآنچه برداشتنی است.»

مخاطب کتاب داستان راستان

آنطور که شهید مطهری نوشته است داستان‌های این کتاب برای خواص جامعه هم قابل استفاده است، ولی کتاب داستان راستان برای استفاده عوام نوشته شده است. چراکه در عوام هنوز میل به عدالت، انصاف و خضوع در برابر حق و حقیقت وجود دارد و اگر سخن حقی گفته شود، حاضرند خود را با آن تطبیق دهند. شهید مطهری امیدوار است عوام با خواندن این داستان‌ها و عمل به آنها، زمینه سرایت خیر و صلاح عمومی از پایین به بالا فراهم شود. در انتخاب داستان‌ها هم نویسنده از خود دید بازی نشان داده است و داستان‌ها را فقط با محوریت قهرمانان و رجال شیعه انتخاب نکرده است و مخاطب با خواندن کتاب با داستان‎هایی از سایر شخصیت‌های اسلامی و شخصیت‌های برجسته غیر مسلمان هم روبه‎رو می‎شود. همچنین اکثر قریب به اتفاق داستان‎های کتاب داستان راستان، جنبه مثبت دارد و فقط دو سه داستان مثل داستان «یک دشنام» و «شمشیر زبان» جنبه منفی دارد. نویسنده با بیان این داستان‌ها به دنبال این است که یک نقطه ضعف اخلاقی با تذکر، اصلاح شود.

اطلاعات

نام	«داستان راستان»: گزیده‌ای از برترین داستان‌های آموزنده
کشور	ایران
نویسنده	مرتضی مطهری