تماشای تاریخ، معماری و هویت گیلان در خانه‌موزه میرزا کوچک‌خان

تاریخ یک ملت، در سایه نام قهرمانان شکل می‌گیرد؛ نام‌هایی که با فداکاری، ایستادگی و شرافت گره خورده‌اند و الگوهایی برای تاریخ هستند. «میرزاکوچک‌خان جنگلی» به عنوان یکی از شخصیت‌های تاثیرگذار تاریخ معاصر ایران، خصوصا در شمال ایران، بسیار مورد احترام است. وی در گیلان، در خانه‌ای زندگی کرد که امروز به عنوان «خانه‌موزه میرزا کوچک‌خان» شناخته می‌شود. بازدید از این خانه‌موزه، فقط یک گردش تاریخی نیست؛ مروری بر اعتقاد و غیرت ایرانیان است که آنان را از سرسپردگی و تسلیم در برابر زورگویی و اشغال‌گری بر حذر می‌دارد.

میرزا کوچک‌خان جنگلی که بود؟

روزگاری بر ایران گذشت که نیروهای بیگانه بخش‌هایی از کشور را به اشغال خود درآورده بودند؛ زمانی که آتش جنگ جهانی اول دامن‌گیر شده بود و قوای روس بدون توجه به بی‌طرفی ایران، از شمال وارد کشور شده بودند. ورود این نیروها با آزار مردم و چپاول اموال آن‌ها همراه بود. در این شرایط بود که «یونس استادسرایی»، ملقب بهمیرزا کوچک‌خان جنگلی(1880 تا 1921 میلادی/ 1259 تا 1300 خورشیدی) حوالی سال 1914 میلادی (1293 خورشیدی) با پایه‌گذارینهضت جنگلعلم مبارزه با اشغالگران را برافراشت و بدین ترتیب رهبری گروهی را بر عهده گرفت که با حملات ایذایی و کمین‌های سریع، نیروهای روس را متحمل تلفات فراوان می‌کردند. میرزا در مبارزات خود حامی مردم بود و به هیچ وجه با اشغالگران سر سازش نداشت. او را فردی خوش‌برخورد، فروتن، قوی‌جثه، باادب و متبسم، صریح و اخلاق‌مدار توصیف کرده‌اند.

تحولات بسیار زیادی که در دوره فعالیت‌های میرزا در ایران و جهان رخ می‌داد، تفاسیر زیادی را درباره گرایش‌های سیاسی و اقدامات مبارزاتی وی به دنبال داشته است، تا حدی که برخی او را از عوامل نفوذ شوروی به ایران دانسته‌اند! با این حال کسی منکر وطن‌پرستی و گرایش‌های عدالتخواهانه و مبارزه میرزا کوچک‌خان با اشغالگری نیست. به همین دلیل او را یک قهرمان ملی می‌دانند که در یکی از تاریک‌ترین دوره‌های تاریخ معاصر ایران، با فداکاری در جانب مردم ایستاد و از آنان حمایت کرد.

خانه‌موزه میرزا کوچک‌خان جنگلی، ویژگی‌ها و تاریخچه

خانه‌موزه میرزا کوچک‌خان (منزل پدری میرزا) در خیابان استادسرا در یکی از محلات مرکزی رشت (محله استادسرا) قرار دارد. این بنا پس از مرگ میرزا کوچک‌خان سکنه‌ای نداشت و در معرض تخریب قرار گرفته بود. پس از آن که برادر میرزا کوچک‌خان آن را به فردی دیگر فروخت، بنا عمری دوباره پیدا کرد. در طول چند دهه، خانه چند بار دیگر خرید و فروش شد. در جریان این خرید و فروش‌ها، باغ، اصطبل و چند فضای جانبی از منزل منفک شد. در نهایت، در سال 2001 میلادی (1380 خورشیدی) شهرداری رشت این خانه را خریداری و بازسازی کرد. امروزه این بنا با مساحتی نزدیک به 300 متر مربع، در دو طبقه به عنوان موزه پذیرای گردشگران است.

هر طبقه این بنای تاریخی چهار اتاق دارد. دو ردیف پلکان چوبی که در دو طرف خانه ساخته شده، مسیر دسترسی به طبقه بالایی است. طبقه اول ساختمان دربردارنده کتابخانه‌ای است که در آن کتاب‌هایی در خصوص تاریخ گیلان و نهضت جنگل وجود دارد. در طبقه دوم، لباس رسمی میرزا با همان جلیقه‌ای که در یکی از معروف‌ترین عکس‌هایش بر تن دارد، در ویترینی کوچک نگهداری می‌شود. تفنگی دست‌ساز از دوره قاجار (قرن نوزدهم میلادی)، دست‌خط‌ میرزا در یکی از بیانیه‌های جنگل و حتی یک پیپ چوبی که احتمالا به او تعلق داشته است، از جمله اشیای جذاب این بخش هستند. روی دیوارهای این طبقه، عکس‌هایی از مبارزان نهضت جنگل دیده می‌شود.