موزه قزوین، مروری بر تاریخ یک شهر کهن

دیدار از یک موزه می‌تواند گاهی اطلاعاتی را به صورت مختصر از رویدادهای چندین قرن حیات یک جامعه ارائه دهد. آن چه در «موزه قزوین» مشاهده خواهید کرد، نمونه‌ای از این توصیف است. این موزه اشیایی را از چند هزار سال پیش از میلاد تا دوره معاصر در خود گرد آورده است و می‌توان با بازدید از آن بر تاریخ و رویدادهای یکی از مهم‌ترین شهرهای ایران مروری اجمالی داشت. موزه قزوین را می‌توان یک موزه باستان‌شناسی به شمار آورد.

موزه قزوین، تاریخچه و ویژگی‌ها
موزه قزوین در ساختمانی متعلق به دوره پهلوی (اوایل قرن بیستم) برپا شده است. تاریخ ساخت موزه به 1969 میلادی (1338 خورشیدی) باز می‌گردد. صرف نظر از اشیای موزه، خود همین ساختمان هم به خاطر معماری‌اش ارزش تاریخی دارد. نمای آجری، دو ستون بلند، درگاه قوسی و پنجره‌های ارسی، از جمله ویژگی‌های مثال‌زدنی ساختمان موزه هستند.
این موزه در سال 2005 میلادی (1384 خورشیدی) راه‌اندازی شد. بسیاری از اشیای موزه پیش از انتقال به آن، در موزه چهلستون قزوین نگهداری می‌شدند، ولی اهمیت آن‌ها سبب شد یک موزه جداگانه تاسیس شود. البته ساختمان موزه قزوین هم در کنار موزه چهلستون و در «سبزه میدان» واقع است. «کاخ چهلستون» که موزه در محوطه آن واقع است و به نام «عمارت کلاه فرنگی» نیز شناخته می‌شود، در قرن شانزدهم میلادی در زمان حکومت شاه تهماسب ساخته شده است. وی در زمان حکومت خود چندین کاخ در قزوین ساخت که امروزه فقط چهلستون از میان آن‌ها سالم مانده است.

اشیای به نمایش‌گذاشته‌شده در موزه قزوین
حدود هفت هزار شیء در موزه قزوین به نمایش درآمده است که بیشتر آن‌ها از جنس سفال و مفرغ هستند. دیدنی‌های موزه در چند بخش تقسیم‌بندی شده است:
دوره پیش از میلاد:
آثار کشف‌شده از هزاره سوم تا اول پیش میلاد در این بخش قابل مشاهده است. چندین مجسمه، زیورآلات، ظرف‌های سفالی، سکه، سنگ، ابزار جنگی، صندوق‌های قدیمی و قلمدان از جالب‌ترین آثار این بخش هستند. قدیمی‌ترین آثار موزه پیکرهای انسانی و حیوانی هستند که به عقیده کارشناسان قدمت آن‌ها به هزاره شش پیش از میلاد می‌رسد. تندیس بالاتنه مرد سومری که در هزاره سوم پیش از میلاد از جنس مرمر ساخته شده، دیگر شیء مهم و باارزش این بخش محسوب می‌شود. تندیس 27 سانتی‌متر ارتفاع دارد و قسمت‌هایی از آن شکسته شده است. اگر این قسمت‌های شکسته در کنار این بالاتنه قرار گیرد، ارتفاع تندیس به 81 سانتی‌متر بالغ می‌شود.


 تندیس بالاتنه مرد سومری در موزه قزوین

بشقابی فلزی مربوط به دوره ساسانیان (قرن سوم تا هفتم میلادی) که با نقش و نگارهایی تزئین شده نیز در این بخش قرار دارد. چندین نمونه سفال که در دشت قزوین و تپه‌های باستانی آن کشف شده و چند نمونه از آن‌ها به هزار چهارم پیش از میلاد مربوطند، ارزش این مجموعه را دوچندان کرده‌اند. کشف این آثار باستان‌شناسان را به این باور رساند که دشت قزوین یکی از مهم‌ترین کانون‌های پیدایش جوامع روستانشین در ایران بوده است. تپه‌های سه‌گانه زاغه، قبرستان و سگزآباد مهم‌ترین تپه‌های باستانی این منطقه هستند که بیشتر آثار به دست آمده از آن‌ها در موزه قزوین نگهداری می‌شود. آن چه در کاوش‌های باستان‌شناسی دشت قزوین شگفتی کارشناسان را به همراه داشت، مهارت مردمان باستانی آن در ذوب فلزات و مهارت ساخت اشیای فلزی در میان آنان بود. کشف آثاری از مس، آهن، مفرغ و طلا، نشان می‌دهد این جامعه در دوره خود به پیشرفت‌های علمی بسیار مهمی دست پیدا کرده بود.
دوره اسلامی تا دوره معاصر
چند در که جنس بیشتر آن‌ها از چوب است و تزئینات چشم‌نوازی از خاتم‌کاری و منبت‌کاری روی آن‌ها کار شده، چشم‌گیرترین اشیای این بخش هستند. ظروف میناکاری و زرین قلم، صدف‌های کتبه‌دار و چند شمشیر طلاکوب، از دیگر اشیای موزه هستند که تاریخ ساخت آن‌ها به قرن‌های دهم تا چهاردهم میلادی باز می‌گردد. یک تخت چوبی که به «تخت عروس» معروف است و در دوره قاجاریه (قرن نوزدهم) ساخته شده، بیانگر رسوم سنتی ازدواج در میان ایرانیان است. این تخت در مراسم «پاتختی» کاربرد داشت. در این مراسم که چند روز پیش از عروسی برگزار می‌شود، مهمانان در مراسمی هدایایی را به عروس تقدیم می‌کنند. این هدایا در برخی نقاط ایران شامل اشیا و وسایلی است که بعدا در تکمیل جهیزیه عروس به کار می‌رود. سفال لعابدار یا مینایی مربوط به قرن سیزدهم میلادی، دبه باروت از جنس پوست، عاج و فلز و تپانچه تک‌لول مربوط به قرن نوزدهم میلادی و شمار زیادی سکه مربوط به دوره‌های مختلف بعد از اسلام نیز در این بخش موزه نگهداری می‌شود.