موزه هنرهای ملی ایران، فرصتی برای نظاره برترین آثار هنری معاصر ایران

ایران سرزمینی کهن و صاحب فرهنگ است. در طول تاریخ، این سرزمین مهد تولد و پرورش هنرهای بسیاری بوده است که امروز در جهان با نام ایران‌زمین شناخته می‌‌شوند. گستردگی و تنوع این هنرها به اندازه‌ای است که شاید عمر کامل یک انسان برای شناخت همه آن‌ها کفاف ندهد، ولی در مجموعه‌ای که در «موزه هنرهای ملی ایران» گرد آمده، تلاش شده است آثاری از این هنرها به نمایش عموم گذاشته شود تا امکان آشنایی اجمالی با آن‌ها فراهم آید.

تاریخچه موزه هنرهای ملی ایران
برای بازدید از موزه هنرهای ملی ایران باید به شهر تهران، میدان بهارستان بروید. موزه در یکی از ساختمان‌های وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در خیابان کمال‌الملک قرار دارد و در آن آثار بسیاری از هنرمندان ایرانی در رشته‌های مختلف جمع‌آوری شده است. اهمیت این موزه سبب شد در سال 1990 میلادی (1369 خورشیدی) نام آن در فهرست آثار ملی ایران درج شود.
موزه در محلی که به «قصر و باغ نگارستان» معروف بود برپاست. ساختمان موزه در زمان فتحعلی‌شاه قاجار (سلطنت از 1797 تا 1834 میلادی)، بین سال‌های 1807 تا 1817 میلادی (1186 تا 1196 میلادی) ساخته شد. قصر نگارستان به عنوان اقامتگاهی تابستانی مورد استفاده فتحعلی‌شاه بود و او به این عمارت علاقه بسیاری داشت. آن چه موجب شد این عمارت به «نگارستان» مشهور شود، وجود تصاویری از شاهان قاجار بود.

تاسیس موزه هنرهای ملی ایران
از این عمارت بزرگ، در سال‌های اولیه قرن بیستم تنها یک حوضخانه باقی مانده بود. استاد حسین طاهرزاده معروف به «استاد بهزاد» در سال 1930 میلادی (1309 خورشیدی) این حوضخانه را به آموزشگاه «صنایع قدیمه» تبدیل و از آن به عنوان محلی برای آموزش هنر ایرانی استفاده کرد. پیش از وی کمال‌الملک، نقاش نامی ایرانی در نزدیکی همین حوضخانه مدرسه‌ای را با نام «صنایع مستظرفه» تاسیس کرده بود و در آن علاوه بر نگارگری و مینیاتور، به آموزش هنرهای دیگری همچون معرق، منبت، خاتم‌کاری و کاشی‌کاری می‌پرداخت.
استاد بهزاد از نامی‌ترین هنرمندان قرن‌های اخیر ایران است. وی نقاشی برجسته بود که مینیاتورهای او جلوه‌ای بی‌نظیر از هنر ایرانی محسوب می‌شود. استاد بهزاد در طراحی نقشه‌های قالی نیز دستی داشت و مدتی رئیس هنرستان هنرهای زیبا بود. مدتی پس از شروع به کار مدرسه صنایع قدیمه، استاد بهزاد آن را به «موزه هنرهای ملی ایران» تبدیل کرد و در آن آثاری از هنرمندان قرن نوزدهم و بیستم ایران را گردآورد. در زمان حیات بهزاد، کارگاهی نیز برای حضور و فعالیت اساتید رشته‌های مختلف وجود داشت. آنان در این کارگاه آثاری را تهیه می‌کردند که منحصرا برای نگهداری و نمایش در این موزه طراحی شده بود.

معماری موزه هنرهای ملی ایران
حوضخانه باغ نگارستان سقفی گنبدی‌شکل دارد که روی چهار ستون سنگی استوار شده‌اند. حوض میانه بنا نیز امروزه مدفون شده و اثری از آن دیده نمی‌شود. پس از آن که تصمیم برای تاسیس موزه هنرهای ملی گرفته شد، بناهایی به چهار سمت حوضخانه قدیمی باغ الحاق شد. برای آن که تفاوت دو بخش بنا مشهود باشد، در ایجاد بناهای جدید به جای گچ‌بری، نقوشی را به سبک حوضخانه قدیمی روی دیوار نقاشی کردند که با آن تناسب دارد. البته شاید بیننده‌ای که از دور به این دو بخش نگاه می‌کند یا تصاویر آن‌ها را می‌‌بیند، در نگاه نخست متوجه این تفاوت نشود.

اشیای موجود در موزه هنرهای ملی ایران
مجموع آثاری که در موزه نگهداری می‌شود به 700 اثر می‌رسد که از این میان حدود 200 اثر در معرض نمایش است و مابقی در انبار مجموعه نگهداری می‌شود. البته آثار دیگر نیز به فراخور در این موزه یا نمایشگاه‌های مشابه، به نمایش در می‌آید. تابلوهای نقاشی زیادی در موزه قابل مشاهده است که بیشتر آن‌ها از آثار منظوم شاعران بزرگ ایرانی الهام گرفته شده‌اند. در میان این تابلوها تصاویری از داستان‌های یوسف و زلیخا، خسرو و شیرین و داستان‌های حماسی شاهنامه فردوسی وجود دارد. مینیاتور، تذهیب، منبت و مشبک، خاتم‌سازی، سفال‌گری و زری‌بافی از جمله هنرهایی است که می‌توان زبده‌ترین آثار آن‌ها را در این موزه به نظاره نشست.
در کنار برخی از آثار موجود در موزه، توضیحاتی به فارسی و به خط اصلی خطاطان دیده می‌شود. جالب این که اکنون پس از گذشت حدود یک قرن از نگاشتن این توضیحات، خود آن‌ها هم به نوعی ارزش تاریخی پیدا کرده‌اند و می‌توان آن‌ها را به عنوان یک مجموعه تاریخی به حساب آورد.