موزه تاریخ طبیعی همدان، نمایشگاهی از طبیعت و تاریخ همدان

حضور در موزه‌ها و بازدید از اشیایی که در آن گرد آمده، فرصتی بی‌نظیر است تا در کنار آشنایی با تاریخ، فرهنگ و هنر یک جامعه، به آموختن بپردازیم. شاید به همین دلیل است که بسیاری از مجموعه‌های موزه‌ای جهان، امروزه در کنار مراکز آموزشی تاسیس شده‌اند یا در کنار آثار نمایشی، مراکزی را برای پژوهش و آموزش فراهم آورده‌اند. در همدان، از شهرهای تاریخی ایران موزه‌ای تحت عنوان تاریخ طبیعی وجود دارد که زیرنظر دانشگاه بوعلی این شهر اداره می‌شود. تنوع گونه‌های موجود در «موزه تاریخ طبیعی همدان» به قدری زیاد است که بیننده را از اعماق دریاهای کهن به دشت‌های وسیع و ستیغ کوه‌های بلند می‌برد!

موزه تاریخ طبیعی همدان، تاریخچه و بنیان‌گذاری
موزه تاریخ طبیعی همدان در کنار دانشکده کشاورزی دانشگاه بوعلی همدان، در انتهای چهارباغ آزادگان، با زیربنای نزدیک به دو هزار متر مربع برپا شده است و زیر نظر این دانشگاه فعالیت می‌کند. این موزه در سال 1972 میلادی (1351 خورشیدی)، به همت فردی به نام «مهندس علیزاده» و چند تن از دبیران یکی از دبیرستان‌های قدیمی همدان بنیان نهاده شد. به تدریج با گسترش فضای موزه، محل برپایی آن هم چند باری تغییر کرد تا این که در سال 1992 میلادی (1371 خورشیدی) به محل فعلی که ساختمانی متروکه مربوط به کارخانه چرم‌سازی بود، منتقل شد.

بخش‌های موزه تاریخ طبیعی همدان
وجود مجموعه‌ای گونه‌های حیوانی، گیاهی و طبیعی همدان و اطراف آن، این موزه را غنای ویژه‌ای بخشیده است. البته دیدنی‌های موزه منحصر به این موارد نیست، بلکه در حیاط آن، چندین سنگ رسوبی و آتش‌فشانی روی سکوهایی به نمایش گذاشته شده است که دیدن آن‌ها اطلاعاتی درباره ساختار زمین‌شناسی منطقه ارائه می‌دهد.
«بخش دریایی» در تالار ورودی، نمونه‌هایی از دریاها و اقیانوس‌های کهن را گرد آورده است. اسفنج، ستاره دریایی، خرچنگ و انواع صدف که برخی از آن‌ها به زیست‌بوم خلیج فارس تعلق دارند، عمده اشیای موجود در بخش دریایی را شامل می‌شوند. بخش دیگری با عنوان «حشرات» در موزه قابل مشاهده است که در آن علاوه بر حشرات موجود در ایران، گنجینه‌ای ارزشمند از گونه‌های خاص جهان نیز وجود دارد. شاید چشم‌گیر‌ترین دیدنی‌های این بخش، حشرات رنگارنگی باشند که برخی از آن‌ها به گونه‌های غول‌پیکر تعلق دارند. بخش حشرات این موزه از نظر تعداد و تنوع نمونه‌ها در ایران بی‌نظیر است. در «بخش پرندگان و پستانداران» که وسیع‌ترین تالار موزه، شامل دو راهرو، به آن اختصاص دارد،  انواع گوناگونی از پیکره آگنده‌سازی (تاکسیدرمی) پستانداران و پرندگان به چشم می‌خورد. «میش مرغ» گونه‌ای پرنده که دشت‌های اسدآباد همدان زیست‌گاه آن در ایران شمرده می‌شد، از جالب‌ترین نمونه‌های این بخش به شمار می‌رود. میش‌مرغ سنگین‌ترین پرنده‌ای است که می‌تواند پرواز کند. وزن بدن این پرندگان به 15 کیلوگرم نیز می‌رسد. هنوز هم گونه‌هایی از این پرنده در نقاطی از آسیا و اروپا زندگی می‌کنند، ولی در ایران اثری از آن‌ها دیده نمی‌شود. میش‌مرغ در رده‌بندی وضعیت بقا به عنوان گونه‌ای تهدیدشده طبقه‌بندی شده است. دیگر بخش موزه، «بخش خزندگان» است که در تالار اول آن، چند نمونه حیوان زنده همچون سوسمار خار دم ایرانی، ایگوانا و کور مار نیز نگهداری می‌شوند. خرگوش، سنجاب و همستر دیگر حیوانات زنده این بخش هستند. تالار دوم این بخش نیز به آکواریوم‌هایی اختصاص دارد که ماهی‌هایی از دریای خزر، خلیج فارس و آب‌های شیرین در آن زندگی می‌کنند. در میان آکواریوم‌ها اسکلت غول‌پیکر یک نهنگ گوژپشت خودنمایی می‌کند. در «تالار کانی‌ها و سنگواره‌ها» نیز امکار بازدید از سنگواره‌هایی چند میلیون ساله از حیوانات و گیاهان وجود دارد. شماری سنگ‌های قیمتی و نیمه‌قیمتی نیز در این بخش به نمایش گذاشته شده است.
دیدنی‌های موزه تاریخ طبیعی همدان به این مقدار ختم نمی‌شود و «بخش زندگی انسان» نیز به عنوان محلی برای نمایش تطور زندگی بشر پذیرای بازدیدکنندگان است. در این بخش با استفاده از چندین نمونک، زندگی غارنشینی، دوران پارینه‌سنگی، دوران نوسنگی و دستیابی انسان به فنون و مهارت‌هایی مانند افروختن آتش و کشاورزی به نمایش گذاشته شده است. ابزارهای ابتدای انسان‌ها مانند دشنه‌های سنگی در کنار تابوت‌های باستانی و آثاری از دفن مردگان در دوران پیش از میلاد در بخش زندگی انسان قابل مشاهده است.