هزار سال هنر ایران در موزه ملی هنرهای اصفهان

هر کس که نامی از ایران و تاریخ و فرهنگ آن شنیده است، اصفهان را هم می‌شناسد؛ شهری که قدمت آن به بیش از چهار هزار سال پیش می‌رسد و در طول تاریخ شهری مهم و پیش‌رو بوده است. اصفهانِ امروز را می‌توان شهری تاریخی توصیف کرد که بهترین و زیباترین نمونه‌های معماری، هنر و صنایع دستی ایرانی در دوره‌ای هزار ساله را در خود جای داده است. اگر کسی بخواهد این زیبایی‌ها را به چشم ببیند، شاید به روزها و چه بسا هفته‌ها زمان نیاز داشته باشد، ولی بازدید از «موزه هنرهای ملی اصفهان» می‌تواند لذت آشنایی با بخش‌هایی مهم از هنر و تاریخ اصفهان را در طول چند ساعت به شما عرضه کند...

ویژگی‌ها و تاریخچه موزه هنرهای ملی اصفهان

موزه ملی هنرهای اصفهان در عمارتی قرار دارد که در اواخر دوره قاجار و اوایل حکومت پهلوی (اوایل قرن بیستم) به عنوان یک منزل مسکونی اعیانی ساخته شده است. در بنا می‌توان تلفیقی از سبک معماری قاجاری و پهلوی را مشاهده کرد. در دوره پهلوی معماری ایرانی به استفاده از جلوه‌های معماری مدرن اروپایی گرایش پیدا کرد. تزئینات گچ‌بری، کاشی‌کاری‌های هنرمندانه، سقف بلند، پنجره‌های مشبک و تامین نور داخلی از محیط بیرون، ویژگی‌های این بنا هستند. در حیاط مجموعه نیز باغچه‌های متعددی وجود دارد که فضایی دلنشین و آرامش‌بخش را به وجود می‌آورد. موزه در سال 2022 میلادی (1400 خورشیدی) کار خود را آغاز کرد. این موزه در خیابان عباس‌آباد، خیابان شمس‌آبادی واقع شده است و دسترسی به آن از طریق ایستگاه مترو انقلاب میسر است.

بخش‌ها و اشیای موزه هنرهای ملی اصفهان

در موزه هنرهای ملی اصفهان بیش از 300 اثر هنری و شیء تاریخی در فضایی به مساحت نزدیک 900 متر مربع به نمایش درآمده است. بخش‌های موزه در دو طبقه، به صورت شش «گذر» شکل گرفته‌اند که در هر کدام، اشیایی مرتبط با یکی از دوره‌های تاریخ اصفهان یا صنایع دستی و هنرهای این شهر جای دارد. نخستین بخش موزه «گذر تاریخ» است. در گذر تاریخ قدیمی‌ترین اشیای موزه را می‌توان دید. این اشیا شامل ابزارهای سنگی هستند که از غارهای «قلعه بزی» مبارکه در نزدیکی اصفهان به دست آمده است و قدمت شماری از آن‌ها حدود 50 هزار سال تخمین زده می‌شود. انسان پس از آن که انواع سنگ‌ها را شناخت، توانست با استفاده از این ماده اولیه ابزاری تولید کند که در شکار و دیگر امور روزمره کاربرد داشت. در این گذر سه تصویر قدیمی از شهر اصفهان نصب شده است که به قرون هفدهم و هجدهم میلادی تعلق دارند. در این تصاویر می‌توان جزئیات جالبی را از اصفهان آن دوران مشاهده کرد.

«گذر مس و سنگ» به اشیای مربوط به 4500 تا 3000 سال پیش اختصاص دارد و در آن تکه‌هایی سفال از نقاط نزدیک اصفهان گردآوری شده است. چند سفال که درتپه‌های سیلک کاشان کشف شده در این قسمت قرار دارد. تماشای مجموعه‌ای از سکه‌ها نیز در این بخش میسر است. قدیمی‌ترین سکه این مجموعه به خشایارشا سوم، پادشاه هخامنشیان (سلطنت در حدود سال‌های 338 تا 336 پیش از میلاد) تعلق دارد. سکه‌های موجود بنا بر اطلاعاتی که پشت آن‌ها ضرب شده، از دوره خسرو انوشیروان، بیست و دومین شاه ساسانیان (سلطنت از 531 تا 579 میلادی) به بعد، در اصفهان تولید شده‌اند. چنین موضوعی نشان می‌دهد اصفهان حداقل از آن دوران یکی از مراکز مهم حکومتی و اقتصادی ایران بوده است. در گوشه‌ای دیگر از این بخش، نمونه‌هایی از هنر شیشه‌گری اصفهان قرار داده شده است. کهن‌ترینِ این اشیای شیشه‌ای به دوره‌های سلجوقی (قرن یازدهم و دوازدهم میلادی) و ایلخانی (قرن سیزدهم و چهاردهم میلادی) مربوط می‌شود.

ارسی زیبای موجود در موزه ملی هنرهای اصفهان

در گذر «مشق و نقش» چند اتاق به نمایش آثاری از هنرمندان نقاش و خطاط اختصاص دارد. آثاری از خوشنویسی به خط نستعلیق از دوره صفویه (قرن شانزدهم و هفدهم میلادی)، اشیایی که با استفاده از هنرپاپیه‌ماشه تزئین شده‌اند، جعبه‌های جواهر، قابِ آینه و مجموعه‌ای نفیس و بی‌نظیر از قلمدان در این بخش گرد آمده است. نمونه‌هایی از «مربع» که در حکم کتاب داستان بوده نیز روی دیوارهای موزه نصب شده است. یک ارسی مربوط به دوره قاجار (قرن نوزدهم) یکی از زیباترین اشیای این بخش است. ارسی، در یا پنجره‌ای است که با چوب، بدون استفاده از چسب و میخ ساخته می‌شود و در آن شیشه‌های رنگی به کار می‌رود. چند اثر خوشنویسی نستعلیق و شکسته‌نستعلیق و آثاری از نگارگری هنرمندان دوره قاجار، دیگر اشیای زیبای این بخش هستند.

«گذر رسّام» به نمایش آثاری از چیت‌سازی، ترمه‌بافی وسوخت معرق چرم اختصاص دارد. در گذر «تار و پود» ترمه‌های بیشتری را می‌توان دید. «گذر زین‌افزار (رزم)» نیز بیشتر به نمایش جنگ‌افزار و وسایل سوارکاری تعلق دارد. دو نمونه از شمشیرهای شاه عباس صفوی (سلطنت از 1587 تا 1629 میلادی) نفیس‌ترین آثار این بخش است. چند نمونه سلاح گرم و یک لباس کامل سربازان نیز در این بخش قرار داده شده است. در نهایت «گذر چهارباغ» جلوه‌ای از هنرهای معاصر اصفهان است و در آن آثاری از نقاشی، فلزکاری و قلم‌زنی مشاهده می‌شود.