بخشوخوانی، میراث بی‌تکرار جهانبخش کردی‌زاده
بخشوخوانی، میراث بی‌تکرار جهانبخش کردی‌زاده
ارادت ایرانیان به امام حسین سبب شده بخش بزرگی از آیین‌ها و رسوم در جای‌جای این سرزمین بزرگ، پیرامون آن شکل گیرد. در طول قرن‌ها، هنرمندان تلاش کردند با معنویت نهفته در قیام امام حسین همراه شوند و به خلق آثار و سبک‌های هنری بپردازند. از جمله هنرهایی که در مراسم عزاداری امام حسین به کار گرفته می‌شود، مداحی است. مداحی نوعی خاص از آواز است که معمولا در آن، اشعاری در مدح یا رثای امام حسین یا یاران ایشان ارائه می‌شود. در گوشه‌گوشه ایران شیوه‌هایی خاص برای مداحی خلق شده است. یکی از این شیوه‌ها، ملهم از مداحی‌های جهانبخش کردی‌زاده معروف به «بخشو» یا «بخشی» است که به «بخشوخوانی» معروف و به شناسنامه عزاداری مردم استان بوشهر تبدیل شده است.
جهانبخش کردی‌زاده که بود؟
جهانبخش کردی‌زاده در سال 1936 میلادی (1315 خورشیدی) در بوشهر به دنیا آمد. از کودکی به همراه پدرش، مفتاح، به مسجد امامزاده می‌رفت و به نوحه‌خوانی مداحان بزرگی همچون سیدعلی مهیمنیان گوش می‌داد. همین زمینه، علاقه‌ای به مداحی در بخشو به وجود آورد و موجب شد او در نوجوانی نوحه‌خوانی را در مساجد مختلف شروع کند. به سرعت استعداد بخشو مورد توجه همگان قرار گرفت و او به یکی از مداحان به‌نام بوشهر تبدیل شد. در طول سالیان، آوازه کردی‌زاده به قدری گسترش یافت که نه تنها در استان‌های ایران، بلکه در کشورهای دیگر نیز توجهات به وی جلب شد. محبوبیت بخشو در بوشهر مثال‌زدنی بود. مردم بوشهر طبق رسمی قدیمی، به نوحه‌خوانان شال هدیه می‌دهند. شدت علاقه مردم به بخشو به قدری بود که در هنگام نوحه‌خوانی‌اش، گاهی آن قدر شال به او هدیه می‌کردند که گردن و سرش زیر شال‌ها پنهان می‌شد!
بخشو در اوایل آگوست 1977 میلادی (میانه مرداد 1356 خورشیدی)، پیش از شروع ماه رمضان در حرم امام رضا به نوحه‌خوانی پرداخت. سپس در مسیر بازگشت به بوشهر، دچار سکته قلبی شد و در شیراز درگذشت. مرگ ناگهانی کردی‌زاده که از سوی برخی افراد، مشکوک توصیف می‌شود، بوشهر را عزادار کرد. مردم این شهر در یک تشییع جنازه باشکوه، پیکر بخشو را در صحن امامزاده محمدباقر این شهر به خاک سپردند.
ویژگی‌های بخشوخوانی
یکی از دلایلی که باعث شد سبک جهانبخش کردی‌زاده در بوشهر مورد توجه قرار گیرد و گسترش یابد، اجرای منحصر به فرد وی با صدای پرطنینش بود. کردی‌زاده شیوه خاص خود را با الهام از چاووشی‌خوانی، بیت‌خوانی و شروه‌خوانی ایجاد کرد. این سنت‌ها از گذشته‌های دور در بوشهر رواج داشت و سینه‌به‌سینه به نسل‌های بعد منتقل شده بود. وی تحریرهایی مخصوص را در گفتار آوازی خود به کار می‌برد و بدینوسیله مداحی‌هایش را از آن چه در گذشته وجود داشت، متمایز می‌کرد. آن چه خلاقیت بخشو را در منتهی‌درجه متجلی کرد، به کارگیری لحنی ویژه و ابداعی بود. پس از مرگ کردی‌زاده بسیاری تلاش کردند به تقلید از وی بپردازند، با این وجود در تمام این سال‌ها هیچ کس را نمی‌توان همتا و هم‌پایه او دانست.
پیش از کردی‌زاده نوحه‌خوانان بسیاری در بوشهر و دیگر سرزمین‌های جنوب ایران فعالیت می‌کردند ولی نوحه‌خوانی‌های بخشو با صدا و اجرای خاصش، شیوه‌های قدیم را به کل متحول کرد. بخشو در نوحه‌خوانی‌هایش از اشعار خود نیز استفاده کرده است. او در شروه‌خوانی شعرهای مفتون و فائز، از جمله شاعران بزرگ خطه بوشهر را می‌خواند. بخشو همچنین در چاووشی‌خوانی نیز بسیار متبحر بود. چاووشی‌خوانی از جمله آوازهای مناسبتی مردم بوشهر و برخی دیگر از مناطق ایران است که هنگام بدرقه مهمان یا استقبال از وی خوانده می‌شود. امروزه چاووشی‌خوانی بیشتر در سفرهای زیارتی خوانده می‌شود.
نوحه‌خوانی مرحوم بخشو به محرم منحصر نبود، بلکه وی از نوزدهم تا بیست و یکم رمضان، همزمان با روزهای شهادت امام علی، بیشتر در مسجد دهدشتی، از مساجد قدیمی بوشهر، به نوحه‌خوانی می‌پرداخت.
ثبت ملی بخشوخوانی
بخشوخوانی را می‌توان عنصری ناملموس در عرصه فرهنگی استان بوشهر به شمار آورد. به همین دلیل پرونده‌ای برای ثبت سبک جهانبخش کردی‌زاده به عنوان شناسنامه نوحه‌خوانی استان بوشهر تهیه شد و در سال 2017 میلادی (1396 خورشیدی) در فهرست میراث ناملموس ملی به ثبت رسید.
| نام | بخشوخوانی، میراث بی‌تکرار جهانبخش کردی‌زاده |
| کشور | ایران |
موسیقی
نوع کور رنگی را انتخاب کنید
کوری سرخ کوری سبز کوری آبی قرمز به سختی دیده می شود سبز به سختی دیده می شود آبی به سختی دیده می شود تک رنگ تک رنگ خاصتغییر اندازه فونت:
تغییر فاصله کلمات:
تغییر ارتفاع خط:
نوع ماوس را تغییر دهید: