بالابان، سازی آذری با نوایی محزون و نرم
بالابان، سازی آذری با نوایی محزون و نرم
فرهنگ آذری، بخشی غنی از فرهنگ ایرانی است که با جمهوری آذربایجان و ترکیه، قرابت‌های فراوانی دارد. این قرابت، بیش از هر چیز خود را در موسیقی آذری به نمایش گذاشته است، جایی که تبادلات فرهنگی در طول سالیان دراز، موجب شده مقام‌ها و ابزارهای موسیقایی بین مناطق مختلف به اشتراک گذاشته شود و به پیشرفت‌های گسترده‌ای دست پیدا کند. از جمله ابزارهای مشترک موسیقی آذری، تار و بالابان است. تار آذری با تغییراتی که در تار ایرانی به وجود آمده، موجودیت پیدا کرده است و در اکثر اجراهای فردی یا گروهی موسیقی آذری به کار می‌رود. تار ایرانی شش سیم دارد ولی تار آذری، علاوه بر داشتن 11 سیم، کوچک‌تر است و کاسه‌اش در قسمت پایینی، مسطح شده است. این ویژگی‌ها به نوازنده امکان می‌دهد در هنگام نوازندگی، تار را به سینه خود نزدیک کند و با تکان دادن ساز، لرزش‌هایی در صدا به وجود آورد.
بالابان نیز یکی از مهم‌ترین سازهای بادی موسیقی آذری است که بخش مهمی از اجراهای موسیقی آذری را به خود اختصاص داده است. صدای بم این ساز، آوای آن را محزون می‌کند.
در فرهنگ آذربایجانی، بالابان به معنای سازی بادی است که زیاد بزرگ نیست. در ایران علاوه بر نواحی شمال شرقی، در شهرهای زنجان و کردستان نیز نوازندگی این ساز طرفداران زیادی دارد. نام این ساز به صورت «بلبن» نیز ضبط شده است، در فرهنگ کردی نیز آن را «باله‌وان» گفته‌اند.
تاریخچه بالابان
شواهد نشان می‌دهد بالابان دستکم از سده‌های نخست اسلامی (قرن هفتم میلادی) مورد استفاده قرار می‌گرفت. عبدالقادر مراغه‌ای، شاعر، موسیقی‌دان و هنرمند چیره‌دست ایرانی که در قرن چهاردهم و پانزدهم میلادی زیسته، از این ساز با نام‌های «نای بلبان» و «نایچه بلبان» نام برده است. در نوشته‌های مراغه‌ای آوای بالابان «لیّن و حزین» توصیفه شده است.
ویژگی‌های بالابان
طول این ساز بادی به 35 سانتی‌متر و قطر آن به 10 میلی‌متر می‌رسد. روی بدنه این ساز هفت یا هشت سوراخ برای انگشت‌گذاری و زیر آن یک سوراخ برای شست تعبیه شده است. نوازنده از قمیش به ساز می‌دمد و با کم و زیاد کردن شدت دم و کنترل ورود و خروج باد با انگشت‌هایی که روی سوراخ‌های بالابان می‌گذارد، نغمه‌ها را تولید می‌کند. قمیش ساز دو تکه و طول آن نزدیک 1.5 سانتی‌متر است. این قمیش دو تکه که معمولا از چوب بید یا انگور ساخته می‌شود، به نوازنده اجازه می‌دهد با دم یا بازدم خود امکان نواختن پیدا کند. نوازندگان می‌توانند ابتدا هوا را به درون سینه خود بکشند و سپس با استفاده از هوای ذخیره‌شده در گونه‌ها، نواختن را ادامه دهند. این فن نوازندگی در سازهای دارای زبانه دو تکه رواج دارد.
بالابان از نظر ظاهری شباهت زیادی به دودوک و می دارد، ولی از هر دوی این ساز‌ها، کوتاه‌تر است.
این ساز را از چوب‌های محکم می‌سازند. از این رو چوب گردو، زردآلو، فندق، گلابی، شمشاد و شاتوت، بیشترین کاربرد را در ساخت این ساز دارد. انتهای بالایی میله بالابان گرد و انتهای پایانی آن نوک‌تیز است.
در جمهوری آذربایجان، بالابان یکی از مرسوم‌ترین سازهاست و به جز بالابانی که طول آن 35 تا 40 سانتی‌متر است، نوعی کوچک‌تر نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد که کاربردش بیشتر در گروه‌نوازی‌هاست و فق یک یا دو نغمه ثابت را تولید می‌کند. حدود یک قرن پیش، زمانی که نواختن موسیقی‌های نظامی در ایران به سبک غربی رواج پیدا کرد و گروهی متشکل از نوازندگان طبل‌های کوچک و بزرگ، ترمپت و نوعی نی موسوم به فیفْر تشکیل می‌شد، نوازندگان نی را «بالابانچی» می‌گفتند. همین موضوع نشان می‌دهد بالابان در ایران شناخته‌شده بود و نواختن آن به اندازه‌ای وسعت داشت که نواختن برخی دیگر از انواع سازهای بادی را نیز به آن منسوب می‌کردند.
| نام | بالابان، سازی آذری با نوایی محزون و نرم |
| کشور | ایران |
| نوع |
موسیقی
نوع کور رنگی را انتخاب کنید
کوری سرخ کوری سبز کوری آبی قرمز به سختی دیده می شود سبز به سختی دیده می شود آبی به سختی دیده می شود تک رنگ تک رنگ خاصتغییر اندازه فونت:
تغییر فاصله کلمات:
تغییر ارتفاع خط:
نوع ماوس را تغییر دهید: