نوحه‌خوانی یزدی، آواهای موسیقایی حزن‌انگیز و حماسی
نوحه‌خوانی یزدی، آواهای موسیقایی حزن‌انگیز و حماسی
مردم ایران هر سال در محرم، به مناسب سالروز شهادت امام حسین(ع)، سومین امام شیعیان سوگوار می‌شوند. در هر گوشه این سرزمین، از قدیم‌الایام آداب و رسوم خاصی برای گرامیداشت این مناسبت به وجود آمده و سنت‌های مخصوصی برای عزاداری وجود دارد. عزاداری محرم در یزد نیز با توجه به فرهنگ مردم آن، آیین‌هایی خاص دارد که در سراسر ایران زبانزد هستند، اما در میان همه، نوحه‌خوانی یزدی، با تلفیق آواهای موسیقایی و همراهی عزاداران در شعرخوانی، شکوهی ویژه و وصف‌ناشدنی به وجود می‌آورد. این شکل عزاداری همراه با سوگ و ماتمی که در خود دارد، شورانگیز و حماسی است و از این نظر، شایسته مطالعه و بررسی فراوان است.
نوحه‌خوانی یزدی تلفیقی از آوازخوانی فردی و جمعی است و بارزترین جلوه موسیقی یزد به شمار می‌رود.
مولفه‌های نوحه‌خوانی یزدی
عزاداری مردم یزد در ماه محرم به چهار مولفه «صدای خواننده»، «ملودی»، «شعر» و «پاسخ‌های هماهنگ عزاداران» بسیار اهمیت می‌دهد. این شکل خاص عزاداری، شامل تک‌خوانی مداح، هم‌خوانی مداح و عزاداران و هم‌خوانی عزاداران است و در هر بخش، اشعاری به صورت آهنگین به اجرا در می‌آید. به شیوه عزاداری‌های مرسوم در ایران، یزدی‌ها هنگامی که مداح به اجرای اشعار نوحه مشغول است، به صورت ریتمیک با کوبیدن دست‌ها به سینه، با او همراهی می‌کنند. هماهنگی در اجرای این نوع عزاداری، بسیار دیدنی و تاثر برانگیز است. مداحان یزدی معمولا افرادی خوش‌صدا هستند با صداهایی در محدوده تنور هستند.
برای آن که گروه عزاداران بتوانند در هم‌خوانی نوحه موفق باشند، یکی دو هفته پیش از آغاز عزاداری، اهالی محله در مراکز هیات جمع می‌شوند و با اجرایی شبیه گروه کر، نوحه‌ها را مرور می‌کنند. بدین ترتیب هماهنگی به قدری بالا می‌رود که سینه‌زدن نامنظم یا خوانش فالش نوحه از سوی عزاداران به حداقل می‌رسد.
جایگاه شعر در نوحه‌خوانی یزدی
مداحی یزدی تا حد زیادی با شعر گره خورده است. در واقع شعرها هستند که ابتدا سروده می‌شوند و سپس مداح بر اساس آن ملودی‌هایی تنظیم می‌کند. گاهی گذاشتن ملودی روی یک شعر با هم‌فکری گروهی از مداحان صورت می‌گیرد.
مداح با توجه به مضامین شعر، در اجرای خود می‌تواند از امکانات آوازی بهره‌برداری کند. این مضامین طیف وسیعی از مسائل سیاسی و اجتماعی تا سوگواری و بیان مصائب را در بر می‌گیرد، از این رو اجرای نوحه‌ها به مهارت گسترده آوازی و تمرین‌های فراوان نیاز دارد. یکی از ترفندها در نوحه‌خوانی یزدی کند و سریع کردن ریتم است که با سینه‌زنی سه‌ضرب، پنج‌ضرب و هفت‌ضرب یا سینه‌زنی سریع جمعیت عزادار پاسخ داده می‌شود.
نقش آوازهای موسیقی ایرانی در نوحه‌خوانی یزد چیست؟
بسیاری از مداحان یزدی به زیر و بم موسیقی سنتی ایرانی به صورت کامل آشنا هستند و در نوحه‌خوانی از گوشه‌های دستگاه‌های موسیقی ایرانی استفاده می‌کنند. شماری از مشهورترین نوحه‌خوانان یزدی همراه با نوازندگان به‌نام ایرانی قطعاتی اجرا کرده‌اند و حتی به انتشار آلبوم‌های موسیقی دست زده‌اند.
استفاده از دستگاه‌های موسیقی ایرانی موجب می‌شود مدلاسیون نوحه‌ها به شکلی گوش‌نواز و شنیدنی به وجود آید و علاوه بر انتقال حزن و ماتم، مداح را برای اجرای شورانگیز و حماسی نوحه‌ها کمک کند.
نوحه‌خوانی یزد به شیوه امروزی از کی آغاز شد؟
عزاداری در بیشتر نقاط ایران با حضور یک مداح و قرائت آهنگین شعر و پاسخ‌های جمعیت عزادار انجام می‌شود. در یزد نیز تا چند دهه پیش شیوه عزاداری مشابه دیگر نقاط ایران بود، ولی از نیم قرن پیش تا امروز، تحولاتی در این سبک عزاداری به وجود آمد که آن را از نظر موسیقایی غنی‌تر و آواها و اجراهای آن را متفاوت کرد.
از مرحوم حاج حسین سعادتمند (1950 تا 2014 م.) به عنوان فردی که سبک جدید نوحه‌خوانی یزد را بنیان‌گذاری کرد، یاد می‌شود. سعادتمند با تسلط بر خواندن در کوک‌های بالا، از فن بیان مناسبی در ادای دکلمه‌ها، اشعار و فراز و فرودهای شعر برخوردار بود. سعادتمند موسیقی ایرانی را خوب می‌شناخت و حتی در دهه 1980 م. آلبومی موسیقی نیز منتشر کرد، ولی به تدریج روی نوحه‌خوانی متمرکز شد و توانست سبک موسیقایی خاصی در آن به وجود آورد.
به خاطر اثرگذاری سعادتمند در نوحه‌خوانی یزد، این سبک عزاداری با عنوان سبک حسین سعادتمند در فهرست میراث ناملموس ایران به ثبت رسیده است.
| نام | نوحه‌خوانی یزدی، آواهای موسیقایی حزن‌انگیز و حماسی |
| کشور | ایران |
موسیقی
نوع کور رنگی را انتخاب کنید
کوری سرخ کوری سبز کوری آبی قرمز به سختی دیده می شود سبز به سختی دیده می شود آبی به سختی دیده می شود تک رنگ تک رنگ خاصتغییر اندازه فونت:
تغییر فاصله کلمات:
تغییر ارتفاع خط:
نوع ماوس را تغییر دهید: