انگور ملکان، محصولی با آوازه جهانی

ایران به خاطر برخورداری از جغرافیایی وسیع، کشوری چهارفصل به حساب می‌آید که در هر گوشه آن، بر اساس اقلیم و شرایط خاص منطقه، محصولاتی ویژه رشد می‌کند. در شمال غرب ایران، انگور یکی از اصلی‌ترین محصولات کشاورزی است. در این میان، انگور ملکان به خاطر شرایط خاص منطقه‌ای، کیفیتی مثال‌زدنی دارد و شهرتی جهانی پیدا کرده است. در سراسر ملکان موستان‌هایی وسیع وجود دارد که با بوته‌های تنومند و رونده انگور، زیبایی بی‌نظیری به خود گرفته‌اند.

ملکان و ویژگی‌های جغرافیایی آن

شهرستان ملکان در جنوب غربی استان آذربایجان شرقی و جنوب شرق دریاچه ارومیه قرار گرفته است و محل اتصال استان‌های آذربایجان شرقی و آذربایجان غربی به شمار می‌آید. مرکز این شهرستان، شهر ملکان است که حدود 30 هزار نفر جمعیت دارد. ملکان با وسعتی بیش از هزار کیلومتر مربع، 144 کیلومتر با تبریز فاصله دارد.

بر اساس برخی شواهد، قدمت سکونت انسان در ملکان به پنج تا شش هزار سال پیش از میلاد بر می‌گردد. این سابقه طولانی، به خاطر جغرافیای مناسب ملکان برای کشاورزی و یکجانشینی بوده است. روستاهای عباس‌آباد و قوری‌جان، از اصلی‌ترین سکونت‌گاه‌های انسانی در دوره‌های نخستین حضور انسان در این منطقه محسوب می‌شود. شواهد نشان می‌دهد این ساکنان با سرزمین میان‌رودان ارتباط فرهنگی داشته‌اند. با وجود این پیشینه، ملکان تا حدود 200 سال پیش که رشد خود را شروع کرد، روستایی کوچک و کم‌جمعیت به حساب می‌آمد.

برخورداری از منابع آبی مناسب، یکی از دلایلی است که باعث شده ملکان به قطب تولید انگور در ایران تبدیل شود. دو رودخانه مردق (مردق‌چای) و لیلان (لیلان‌چای)، آب مورد نیاز بخش کشاورزی این منطقه را تامین می‌کنند. رود مردق حدود 100 کیلومتر طول دارد و از دامنه‌های جنوبی کوه سهند سرچشمه می‌گیرد. این رودخانه پس از عبور از دو شهرستان مراغه و ملکان، با زرینه‌رود در می‌آمیزد و در نهایت به دریاچه ارومیه ختم می‌شود. حجم آب 107 میلیون متر مکعبی این رودخانه، آن را به یکی از رودهای پر آب منطقه تبدیل کرده است. لیلان‌چای نیز از دامنه کوه سهند سرچشمه می‌گیرد و پس از پیوستن به زرینه‌رود به دریاچه ارومیه می‌ریزد. لیلان‌چای چندین سال به دلیل خشکسالی‌های مداوم خشک شده بود.

خشکسالی در سال‌های اخیر، روی میزان محصولات تولیدی کشاورزان ملکانی نیز تاثیر گذاشته است. با این حال به کار گیری شیوه‌های جدید آبیاری که به مصرف کمتر آب منتهی می‌شد، یکی از روش‌هایی است که برای مقابله با این معضل در پیش گرفته شده است.

انگور ملکان و آوازه جهانی‌اش

در استان آذربایجان شرقی حدود 17 هزار هکتار باغ انگور وجود دارد. از این میان بیش از 8500 هکتار در ملکان واقع است و انواع انگورها در آن کشت و از آن برداشت می‌شود. تابستان‌ها، در هنگام برداشت انگور، خودروهای حمل محصول به صورت مداوم در ملکان در حال تردد هستند و انگورهای اعلای این شهر را برای فرآوری یا فروش، به شهرهای اطراف می‌برند. بیش از نیمی از محصول موستان‌های ملکان به کشمش تیزابی و کالیفرنی که از بهترین انواع کشمش هستند، تبدیل می‌شود. عمده این محصولات پس از فرآوری در ملکان و برخی شهرهای اطراف، به کشورهای حاشیه خلیج فارس، روسیه و اروپا صادر می‌شود. از نظر وزنی، میزان برداشت سالانه انگور در ملکان بیش از 150 هزار تن و میزان صادرات انگور و فرآورده‌های آن به کشورهای جهان، بیش از 50 هزار تن است.

در ملکان دست‌کم 16 رقم انگور کشت می‌شود و بخش زیادی از سطح زیر کشت به انگور سلطانی اختصاص دارد. انگور سلطانی یکی از پرطرفدارترین انواع انگور است و برخی انواع انگور همچون فخری، صاحبی، حسینی و قیزیل، زیرمجموعه آن هستند. از این انگور، کشمش بی‌دانه به دست می‌آید. انگور ملکان به قدری مرغوب است که از هر سه کیلوی آن، یک کیلو کشمش به دست می‌آید که این میزان بازدهی در نوع خود جالب توجه است. بخش قابل توجهی از اقتصاد و معیشت مردم ملکان را نیز با انگور گره خورده است. در این شهرستان 30 کارخانه فرآوری این محصول وجود دارد.

اطلاعات

نام	انگور ملکان، محصولی با آوازه جهانی
کشور	ایران
ناحیه	آذربایجان شرقی
شهر	ملکان
نوع	طبیعی
ثبت	بدون ثبت