امامزاده اسماعیل میانه، فضایی مملو از معنویت

مردم ایران فرزندان پیامبر اسلام و ائمه تشیع را شخصیت‌هایی بزرگوار می‌دانند و در طول تاریخ برای آنان احترامی خاص قائل بوده‌اند. در سراسر ایران بقاع و زیارتگاه‌هایی بر مزار این بزرگواران بنا شده که نشانه‌ای از همین احترام مثال‌زدنی است. این مکان‌ها در طول سال محلی برای حضور و نیایش مردم و برگزاری مراسم مختلف دینی و اجتماعی شمرده می‌شود. از این رو باید این بقاع را در کنار کارکرد مذهبی‌شان، مراکزی فرهنگی و اجتماعی نیز به شمار آورد. در استان آذربایجان شرقی که یکی از پایگاه‌های اصلی فعالیت‌های دینی و مذهبی در ایران محسوب می‌شود، بقاع امامزادگان نقشی مهم دارند. در این استان امامزادگان بسیاری مدفون هستند، از جمله امامزاده اسماعیل که یکی از فرزندان امام صادق پیشوای ششم شیعیان است. این بقعه متبرکه در شهر میانه قرار دارد.

تاریخ و جغرافیای میانه
شهرستان میانه در شرق استان آذربایجان شرقی قرار گرفته است. شهر میانه به عنوان مرکز این شهرستان، با فاصله‌ای 138 کیلومتری از شهر تبریز، بیش از 100 هزار نفر جمعیت دارد. ارتفاع میانه از سطح دریا نزدیک 1100 متر است و کشاورزی در آن رونق دارد. در میان محصولات کشاورزی این شهرستان، سیب از همه مشهورتر است. البته میانه در تولید گندم نیز سرآمد است. دو رشته‌کوه بزقوش و قافلان‌کوه در محدوده شهرستان میانه واقعند. متوسط بارش سالانه در این شهرستان به 320 میلی‌متر می‌رسد. میانه با این شرایط، سرشار از مناظر طبیعی دیدنی و چشم‌نواز است و سفر به آن علاوه بر فراهم آوردن فرصت بازدید از اماکن و جاذبه‌های تاریخی پرشمار، امکان لذت بردن از این مناظر را نیز ایجاد می‌کند.
بر اساس متون تاریخی، قدمت شهر میانه به دوران پیش از تاریخ باز می‌گردد. در حفاری‌های باستان‌شناسی انجام‌شده، مجسمه‌ای سفالین مربوط به دوره ساسانیان (224 تا 651 میلادی) کشف شده که یکی از قدیمی‌ترین آثار به دست آمده در کاوش‌های باستان‌شناسی این منطقه به شمار می‌آید. همچنین چند کتیبه آشوری و اورارتویی در بخش‌هایی از این شهرستان وجود دارد که اهمیت منطقه در این دوره‌ها را یادآور می‌شود.

تاریخچه آستان امامزاده اسماعیل میانه
ساخت اولیه آرامگاه امامزاده اسماعیل میانه به دوره صفویه (قرن شانزدهم میلادی) مربوط می‌شود. البته در حال حاضر به دلیل انجام عملیات‌های متعدد مرمت و بازسازی، بخش کوچکی از بنا دست‌نخورده باقی مانده و شکل کهن خود را حفظ کرده است. بدین ترتیب باید مجموعه‌ای را که امروز قابل مشاهده است، تلفیقی از سبک‌های معماری کهن با معماری جدید به حساب آورد. در بین اجزای مختلف سازه، زمان ساخت گلدسته 13 متری این بنا به 1258 هجری قمری (1842 میلادی) باز می‌گردد. مساحت داخلی بقعه نزدیک 30 متر مربع است. گنبد مجموعه بالای این فضا واقع شده و ارتفاعی بیش از چهار متر دارد. ارتفاع این گنبد از بیرون به شش متر می‌رسد.
بر اساس نوشته حک‌شده روی سنگ مزار این امامزاده بزرگوار، مزار ایشان در 923 هجری قمری (1517 میلادی) کشف شده است. بر اساس منابع موجود، امامزاده اسماعیل از نوادگان امام صادق، ششمین پیشوای شیعیان است. حیات امامزاده اسماعیل در زمان حکومت عباسیان بر سرزمین‌های اسلامی (750 تا 1258 میلادی) بود. عباسیان با فرزندان پیامبر اسلام دشمنی داشتند و آنان را تحت فشار می‌گذاشتند. از این رو شماری از آنان به ایران مهاجرت می‌کردند تا از گزند عباسیان در امان بمانند. گفته می‌شود امامزاده اسماعیل به صورت مخفیانه از مسیر عراق، فاصله حجاز تا ایران را طی کرد و در شهر میانه ساکن شد. ایشان پس از چند ماه اقامت در میانه، بر اثر بیماری از دنیا رفت و در همان جا به خاک سپرده شد. پس از گذشت چند قرن، ایشان در سال 923 هجری قمری به خواب یکی از اهالی آمد و علت فوت و محل مزار خود را به اطلاع وی رساند. بر اساس نشانه‌هایی که آن فرد در خواب خود دریافت کرده بود، محل مورد اشاره شکافته شد و سنگی به دست آمد که از هویت فرد مدفون حکایت می‌کرد... در روستای تاریخی کندوان بقعه‌ای با نام امامزاده محمد قرار دارد که گفته می‌شود آرامگاه پدر امامزاده اسماعیل است.

ثبت ملی آستان امامزاده اسماعیل میانه
این بنا که در جنوب مسجد جامع شهر میانه در خیابان امام خمینی واقع است، در سال 1969 میلادی (1348 خورشیدی) در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.