روستای پالنگان، یکی از قدیمی‌ترین سکونت‌گاه‌های بشری در اورامانات

در استان سرسبز و دیدنی کردستان، روستای پالنگان به دلیل برخورداری از آداب و رسوم دیرینه و معماری خاص پلکانی و چشم‌اندازهای طبیعی بکر، یکی از بهترین مقاصد برای گردشگران به شمار می‌رود. این روستا در منطقه «اورامانات» قرار دارد و آن را به خاطر ساختار خانه‌هایش، «ماسوله کردستان» نیز نامیده‌اند. روستای پالنگان، به صورت پلکانی ساخته شده و سقف هر خانه، حیاط خانه بالایی است. مردم محلی این روستا را به نام «پلنگان» نیز می‌شناسند.

اورامانات بخشی از مناطق کوهستانی غرب ایران و شرق عراق را در بر می‌گیرد که مردم آن به زبان کردی سخن می‌گویند. علاوه بر چشم‌اندازهای طبیعی این منطقه، تاریخ آن هم بسیار غنی است و سابقه سکونت انسان در آن جا به پیش از تاریخ بر می‌گردد.

تاریخچه روستای پالنگان

در سال 1926 م. در غاری در دره تنگی‌ور پالنگان خمره‌ای پر از ارزن پیدا شد که در آن، نوشته‌ای به خط یونانی و پهلوی اشکانی وجود داشت. این نوشته به «بنچاق اورامان» شهرت یافت و قدیمی‌ترین سندی است که تاکنون در سراسر اورامانات کشف شده است. روی این نوشته تاریخ‌هایی وجود دارد که معادل 87 یا 88 پیش از میلاد و 22 و 21 پیش از میلاد است. بر اساس این سند، احتمالاً سابقه تاریخی پالنگان نسبت به دیگر مناطق هورامانات بیشتر است.

نکته جالب، استفاده مردم پالنگان آن زمان از زبانی شبیه مردم حاشیه دریای خزر است. لذا این فرضیه مطرح شده که ساکنان اولیه پالنگان مهاجرانی بوده‌اند که از حاشیه دریای خزر به آن کوچ کرده‌اند و به تدریج در سراسر اوارامانات گسترش یافته‌اند.

روستای پالنگان کجاست؟

روستای پالنگان در شهرستان کامیاران و در ابتدای منطقه‌ای قرار دارد که آن را اورامان یا هورامان می‌نامند. اگر از کامیاران قصد سفر به این روستا را داشته باشید، باید فاصله‌ای 50 کیلومتری را با عبور از بلوار «شاهو» و جاده کامیاران مریوان، بپیمایید. کامیاران در میانه مسیر دو شهر سنندج و کرمانشاه واقع شده است و از سنندج 75 کیلومتر و از کرمانشاه 55 کیلومتر فاصله دارد. جاده سنندج کامیاران به دلیل عبور از کوهستان و دامنه‌های متعدد، یکی از جاده‌های پر خطر به شمار می‌آید.

پالنگان در دامنه کوه‌های زاگرس و دره‌ای به نام «تنگی‌ور» واقع شده است. ببه همین دلیل، ساختار خانه‌های روستا به صورت پلکانی است. از مرکز دره در در پایین‌دست خانه‌ها، رودخانه‌ای خروشان با نام «تنگه‌ور» عبور می‌کند. این رودخانه مرز دو قسمت روستا در دو دامنه دره به شمار می‌رود. ساختمان‌های روستای پالنگان از سنگ لاشه، ارزان‌ترین و دردسترس‌ترین مصالح موجود در منطقه، ساخته شده است. آب و هوای پالنگان به خاطر قرار گرفتن در مناطق کوهستانی، در زمستان بسیار سرد و در تابستان خنک و مطبوع است.

سنت‌های روستای پالنگان

یکی از ویژگی‌های منحصر به فرد روستای پالنگان، برخورداری از تاریخی کهن و سنت‌هایی دیرینه است.

مراسم هزار دف

مراسم هزار دف در روستای پالنگان

مراسم دف‌نوازی یکی از سنت‌هایی است که بیشتر در اعیاد مذهبی برخی از مناطق کردستان انجام می‌شود. در مراسم «هزار دف» مردم روستا، لباس محلی بر تن می‌کنند و دف به دست، روی بام‌ها و داخل کوچه‌ها می‌ایستند. سپس یک نفر به عنوان رهبر گروه نواختن دف را آغاز می‌کند و همگی، او را همراهی می‌کنند.

دف‌نوازی گاهی با ساز دیگری به نام تنبور همراه می‌شود. تنبور یکی از سازهای محبوب استان کردستان است که یک دسته بلند و بدنه‌ای گلابی‌شکل دارد.

قلعه تاریخی

قلعه تاریخی پالنگان دیگر اثر تاریخی این روستا محسوب می‌شود که در 800 متری روستا قرار دارد و قدمت آن به قرون 13 و 14 میلادی بر می‌گردد. این قلعه که در سال 2005 م. به عنوان اثر تاریخی ملی به ثبت رسیده، مدت‌ها محل سکونت امرای کلهر بوده است. احتمال می‌رود این قلعه در قرن شانزدهم بعد از انتقال مرکز حکومت محلی از پالنگان خالی از سکنه شده باشد.

رودخانه سیروان و تنگه‌ور

رودخانه تنگه‌ور که از مرکز روستا می‌گذرد، انشعابی از یک رودخانه بزرگ‌تر به نام «سیروان» است که از شمال روستای پالنگان عبور می‌کند. روی رودخانه تنگه‌ور پل‌های متعددی بنا شده که رابط مردم دو قسمت روستاست.

چشمه‌های روستا

در باغ «شیخ عمر» روستای پالنگان، چشمه‌های متعددی قرار دارد که چشمه‌های «سید علاءالدین»، «خاتون» و «شیته» از آن جمله‌اند.

روستای پالنگان به صورت پلکانی ساخته شده و سقف هر خانه، حیاط خانه بالایی است

ثبت ملی روستای پالنگان

پالنگان بخشی از منظر یا محور فرهنگی اورامانات است که در سال 2021 در فهرست جهانی یونسکو به ثبت رسیده است.

اطلاعات

نام	روستای پالنگان، یکی از قدیمی‌ترین سکونت‌گاه‌های بشری در اورامانات
کشور	ایران
ناحیه	کردستان
نوع	تاریخی
ثبت	ملی